Eden à l' Ouest (Παράδεισος στη Δύση)

Σκηνοθεσία: Costa-Gavras
Παραγωγής: France / Greece / Italy / 2009
Διάρκεια: 110'




Η κάμερα έχει μπαρκάρει σε ένα μπαλκόνι του κόσμου. Απέναντι της, καδραριζόμενο, ένα από τα μαγευτικά ηλιοβασιλέματα που σβήνει στον οριζόντων την Δύση. Σαν τότες που ήμασταν παιδιά. Ή σαν τώρα, που το τοπίο αποτελεί ακριβή τροφή κάποιας αναπόλησης του χαμένου ρομαντισμού μας. Και το ερώτημα γεννιόταν-γεννιέται ευθέως. "Πως να ήταν να είσαι εκεί τώρα;". Εκεί που η μέρα ποτίζει τους ορίζοντες κόκκινους, και μαγνητίζει τα βλέμματα από κάθε γωνιά του μικρού μας κόσμου. Πως θα ήταν να είσαι τώρα στη Δύση;


Και ενώ το ερώτημα πλανιέται στην ατμόσφαιρα, μια φρεγάτα στουμπωμένη με ανθρώπινες ψυχές παρεμβάλλεται μεταξύ των οριζόντων και της κάμερας. Ανθρώπινα πλάσματα που "διερωτούμενα" πασχίζουν τον δικό τους Γολγοθά προς τη Δύση του πολιτισμού μας. Και αν αυτή η εξαθλιωμένη ανθρωποπήχτρα σου προκαλεί κάποιον οίκτο, παρά το καυτερό Μεσογειακό φως, ο Γαβράς θα δώσει μια εμβρόντητη απάντηση. Με το αποστομωτικό γέλιο του πρωταγωνιστή Elias (Riccardo Scamarcio) εις βάρος ενός "αόρατου" συνταξιδιώτη, θα μας πείσει πως ο οίκτος, η λύπηση, η συμπόνοια κλπ δεν είναι παρά το αποτέλεσμα μια επιφανειακής και υποσυνείδητης σύγκρισης. Ο Γαλλοθρεμένος Έλληνας σκηνοθέτης δεν ενδιαφέρεται όμως για την επιφάνεια. Για το λόγο αυτό θα απαλλαγεί αμέσως μιας αναμενόμενης κλαίουσας δήθεν ανθρωπιστικής ματιάς ή μιας πολιτικολογίας-ναφθαλίνη, και θα κοιτάξει τον μετανάστη μέσα απ' τα δικά του μεταναστευτικά μάτια. Με έναν απολαυστικό και ελαφρύ τρόπο (που ενέχει δάνεια απ' τους βωβούς κινηματογραφικούς πρόποδες του προηγούμενου αιώνα). Θα σκιτσογραφήσει τον άνθρωπο μετανάστη και το καθρέφτισμα του πάνω στις δικές μας(;) ανισορροπίες.


Υπό αυτές τις αρχές, θα παρακολουθήσουμε τον χαριτωμένο Riccardo Scamarcio στον πηγαιμό προς τη Δύση των ονείρων του, το Παρίσι. Τον Riccardo Scamarcio η προέλευση του οποίου μένει αινιγματική, στοχεύοντας στην αφηρημένη αποτύπωση του μετανάστη μέσα στον κόσμο μας. Από την φρεγάτα της προηγούμενης παραγράφου θα βρεθεί σε πολυτελή ελληνικό ξενοδοχείο, και από εκεί μέσω αλλεπάλληλων ταξιδιών και συναναστροφών θα φτάσει στον τελικό προορισμό του. Σε αυτόν τον μακρινό πηγαιμό του θα αποπλανήσει και θα αποπλανηθεί, θα οδηγήσει και θα οδηγηθεί, θα εκμεταλλευτεί και θα τον εκμεταλλευτούν. Όμως η μοίρα του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θέληση των άλλων. Αναγκασμένος να ανασαίνει σε έναν de facto κόσμο με τη ταμπέλα του κυνηγημένου.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει και η ποικιλοτροπία με την οποία τον αντιμετωπίζει ο "χαλασμένος" άνθρωπος της Δύσης, που μονίμως κάτι του λείπει (η σάτιρα καθρεφτίζει με λεπτό και ξεκαρδιστικό τρόπο τα "πολυτελή" βίτσια του πολιτισμού μας). Και μια ευδιόρατη αντίθεση γίνεται υπαρκτή. Ο Riccardo Scamarcio θα βοηθηθεί, θα εκδιωχθεί, θα κυνηγηθεί, θα υποθαλφτεί ανάλογα με τα βιώματα του εκάστοτε δέκτη. Όμως στον ανελαστικό και άκαμπτο συλλογικό-συνολικό κόσμο, δεν έχει άλλη επιλογή απ' το να βαδίζει τρομοκρατημένος και περιθωριοποιημένος.


Και αν ο Κώστας Γαβράς αποφεύγει συστηματικά να δώσει απαντήσεις, θα κάνει μια εξαίρεση. Τελικά η Δύση είναι ο Παράδεισος; Ναι, είναι η Εδέμ των ονείρων μας. Η αιώνια ανάγκη για ελπίδα. Όμως το ευρηματικό φινάλε στέκει αμείλικτο -και τίμιο- κατεδαφίζοντας πάσης φύσης ονειρώξεις. Όπως μια φαντασίωση διαλύεται υπό το φως της πραγματικότητας, έτσι και ο πλούσιος πολιτισμός της Δύσης, χειροπιαστός πλέον, καθρεφτίζεται ως η μεγαλύτερη ψευδαίσθηση, ως η μεγαλύτερη αυταπάτη του καιρού μας. Ίσως σαν αυτή που θα βιώσεις αν αφεθείς στο μεθυστικό κάλεσμα των αιματοβαμμένων οριζόντων...


Βαθμολογία: 8/10