Σκηνοθεσία: Danny Boyle
Παραγωγής: UK / 2008
Διάρκεια: 120'
Ποτέ δεν έτεινα να θεωρήσω τον εαυτό μου αντιδραστικό. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, που θα εναντιωθώ στην πρόωρη και "παράξενη" (στα δικά μου μάτια) ενθρόνιση του Slumdog Millionaire, τείνω να θεωρώ τις κριτικές (και μη κριτικές) διθυραμβολογίες ως την εκτύφλωση της ακόμα νωπής Oscarικής χρυσόσκονης.
Ας πιάσουμε εν συντομία το θέμα. Η αφήγηση μοιράζεται σε δύο χρόνους, την παροντική και την παρελθοντική. Στην παροντική αφήγηση, ο Jamal K. Malik (Dev Patel), μπουφετζής στο επάγγελμα, διαγωνίζεται στο γνωστό σε όλους μας "Ποιος Θέλει να Γίνει Εκατομμυριούχος;" και πηγαίνοντας τα περίφημα σκορπάει από τη μία ανησυχία στην παραγωγή και από την άλλη χαρά στον εξαθλιωμένο πληθυσμό της Ινδίας που ταυτίζεται μαζί του. Για την παρελθοντική αφήγηση (στην οποία κορυφώνεται και η δραματουργία) ο σκηνοθέτης εκμεταλλεύεται την βιωματική υφή της γνώσης, και με αφορμή κάθε ερώτηση που καλείται να απαντήσει ο νεαρός πρωταγωνιστής, μας αποκαλύπτει (με flash back) το κομμάτι της ζωής που συνδέεται με την ενδεχόμενη απάντηση. Αποκαλύπτεται έτσι σιγά σιγά το τραυματικό παρελθόν του πρωταγωνιστή, που όντας ορφανό φτωχόπαιδο στις γειτονιές της Ινδίας, βιώνει μια πολύπαθη ενηλικίωση. Σε αυτό το παρελθόν ξεχωρίζει η έκρυθμη σχέση με τον αδερφό του, η σημαδιακή και αιώνια αγάπη για την πανέμορφη Latika και οι πολυάριθμες περιπέτειες στο παιχνίδι της επιβίωσης.
Είναι γεγονός πως (σχεδόν) σε κάθε ταινία ο θεατής ταυτίζεται με ένα μόνο κεντρικό πρόσωπο, το οποίο προκαλεί τις περισσότερες συναισθηματικές κορυφώσεις. Ωστόσο κατά πόσο αυτοί οι δεσμοί είναι ισχυροί και ακράδαντοι, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους περιμετρικούς παράγοντες (β', γ' ρόλοι, ιστορικό περιβάλλον κλπ) που αποτελούν και τους πυλώνες που θεμελιώνουν το σύμπαν της ταινίας. Έτσι, πολλές φορές ένα καλό κριτήριο εξέτασης της "τιμιότητας" των προθέσεων του δημιουργού είναι η εξέταση της αλήθειας/αληθοφάνειας αυτών των παραγόντων. Στο Slumdog Millionaire θα μπορούσαμε να κατηγοριοποιήσουμε τα β' πρόσωπα (μόνο με αυτά θα ασχοληθώ παρά το γεγονός ότι και το ιστορικό πλαίσιο είναι εξίσου αβανταδόρικα διατυπωμένο) σε δυο κατηγορίες: α) παροντικής αφήγησης, β) παρελθοντικής αφήγησης. Στην παροντική αφήγηση βλέπουμε κυρίως έναν τηλεπαρουσιαστή καρικατούρα. Καμία ρεαλιστική απόχρωση. Η προσωποποίηση των μοχθηρών ηρώων σε εκείνα τα παλιά παραμύθια με βασιλιάδες και πρίγκιπες. Ακόμα, οι σύγχρονοι γκάνγκστερ δεν είναι παρά επιδερμικοί εκφραστές ταινιών γκανγκστερικής κατανάλωσης. Τέλος, ούτε στους ρόλους των αστυνόμων θα βρούμε κάποιο βάθος. Στην παρελθοντική αφήγηση τώρα ξεχωρίζουν οι συμμορίτες που εκμεταλλεύονται τα παιδιά προς όφελος τους. Και σε αυτή την αποτύπωση δε λείπει ούτε το καρτουνίστικο στοιχείο, ούτε η υπερβάλλουσα διάθεση αποπλάνησης του θεατή.
Παρακολουθώντας το Slumdog Millionaire συνειρμικά μου ανέσυρε απ' τη μνήμη δύο συγκεκριμένες ταινίες και μια συγκεκριμένη κατηγορία τηλε-ταινιών. Θα ξεκινήσω με την "Πόλη Του Θεού". Μόλις έπεσαν οι τίτλοι αρχής, υπέρμετρες προσδοκίες γεννήθηκαν, πως στις ταχύτατες τοπικές σκηνές κοινωνικοϊστορικού ενδιαφέροντος θα αποτυπωνόταν ένα ακριβές μωσαϊκό της Ινδίας. Ή τουλάχιστον ένα υπεύθυνο τέτοιο. Η συνέχεια όμως με διέψευσε κατηγορηματικά. Γιατί το Slumdog Millionaire απέχει κατά πολύ από τις ταινίες εκείνες που με διάχυτη καλλιτεχνική ευαισθησία (η οποία ταυτολογικά συνεπάγεται κοινωνική, πολιτική και ανθρωπιστική ευαισθησία) αγκαλιάζουν τα βαρυσήμαντα τραύματα και την αλήθεια του θέματος που πραγματεύονται. Αντιθέτως, θα ήταν πιο εύστοχο (στο ρεύμα του ακμάζοντα καπιταλισμού) να παρομοιάσουμε το Slumdog με μια κολοσσιαία πολυεθνική που ψάχνει εναγωνίως αποδοτικά φτηνά χέρια. Αυτά τα φτηνά χέρια φέρεται να βρίσκει στο Ινδικό τοπίο, το οποίο θα εκμεταλλευτεί και θα το ξεζουμίσει με βέβηλο τρόπο, με μοναδικό σκοπό να στοιβάξει με φαία και κατασκευασμένη ένταση τα καλόπιστα μάτια του θεατή. Του θεατή που ούτως ή άλλως αποσταίνει παρασάγγης από τα γεγονότα και αρέσκεται στην αποπλάνηση.
Έπειτα, o Danny Boyle με στυλιζαρισμένη οπτική πασχίζει, όχι για πρώτη φορά, να αποδείξει μια κάποια σκηνοθετική μεγαλοφυΐα. Κάτι που μου φέρνει στο νου το "Requiem For A Dream". Μόνο που εκεί, ο Darren Aronofsky κατάφερε σε πολύ μεγάλο βαθμό να εναρμονίσει και να προσαρμόσει τις προσωπικές του φιλοδοξίες στον πυρήνα του σεναρίου του, στο κέντρο του ανθρώπινου δράματος! Αντίθετα ο Danny Boyle, δίχως φραγμούς, μοιάζει να καταχράζεται κάθε πτυχή της ταινίας του με αυτοσκοπό την προσωπική ανάδειξη. Εκ πρώτης άποψης επιτυγχάνει ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα! Πλάγιες λήψεις, ταχύτατο μοντάζ, κίνηση στη μηχανή λήψης, οι λάμπες του φωτογράφου (Anthony Dod Mantle) με πατημένα τα γκάζια, είναι στοιχεία που μαγνητίζουν. Σε αυτά οφείλουμε να αναφέρουμε προσθετικά και ορισμένες σκηνές που αυτόνομα ενέχουν μια ηχηρή ποιητική χροιά. Όπως για παράδειγμα οι σκηνές αναμονής στο τραίνο. Ωστόσο σε μια βαθύτερη ανάλυση, σημασιολογικά το Slumdog Millionaire είναι στείρο, εγκλωβισμένο στους σκηνοθετικούς παροξυσμούς του αφέντη του.
Τέλος, δε θα μπορούσα να παραλείψω να αναφέρω τις ομοιότητες του Slumdog με τις πασπαλισμένες με σιρόπι μεσημεριανές τηλεταινίες. Και μάλιστα με έναν κρυφό, ύπουλο και καμουφλαρισμένο τρόπο. Ενώ αυτή η οπτική έρχεται να "εμπλουτιστεί" από τις νέες τάσεις της pop art, όπου η video clip τεχνική έχει αφομοιωθεί πλήρως.
Νομίζω πως είναι δεδομένη η θέρμη με την οποία το κοινό θα υποδεχτεί αυτή την ταινία. Αλλά τελικά ίσως δεν πρόκειται παρά για μια οφθαλμαπάτη. Ως συνέχεια (ή και επαλήθευση) των αυταπατημένων ζωών μας, στην καρδιά του καπιταλιστικού οικοδομήματος των καιρών μας! Καθότι αυτό που θα παρακολουθήσουμε δεν είναι παρά μια feel-good αγιοποίηση του χρηματολάγνου ονείρου και των επακόλουθων του.
Βαθμολογία: 4,5/10
