Night and the City (Η Νύχτα και η Πόλη)

Σκηνοθεσία: Jules Dassin
Παραγωγής: England / 1950
Διάρκεια: 101'



Πρόκειται για την πρώτη ταινία σε μη Αμερικάνικο έδαφος, ένα πραγματικό αριστούργημα, του Jules Dassin ο οποίος βρέθηκε εξόριστος στο Λονδίνο ελέω του Μακαρθικού καθεστώτος. Πρόκειται για μια από τις κορυφαίες του ταινίες, αν όχι η κορυφαία, που προσωπικά θα την έβαζα να κονταροχτυπηθεί με το Brute Force.


Ο Φαμπιάν είναι ένας παλιάτσος της νύχτας. Ένας άυπνος ονειροπόλος, ένας απένταρος επιχειρηματίας, ένας καλλιτέχνης δίχως Τέχνη. Σαν αδέσποτο περιπλανιέται στους αφιλόξενους δρόμους του Λονδίνου μέχρις που συλλαμβάνει μια καλοδουλεμένη ιδέα. Υπό την στήριξη του κορυφαίου παλαιστή της εποχής (Γκρεγκόριους) θα επιχειρήσει να ελέγξει όλους τους αγώνες πάλης στην πόλη. Τα μεγαλόπνοα σχέδια του και τα πολλά ανοίγματα, παρά τα ευφυή τεχνάσματα του, θα τον φέρουν απέναντι σε έμπειρους "απατεώνες" και τοκογλύφους της νύχτας. Και το κυνηγητό αρχίζει...

Η πόλη του τίτλου είναι το Λονδίνο. Το Λονδίνο που θα μπορούσε να είναι το Λος Άντζελες, το Παρίσι και οποιαδήποτε άλλη πόλη στον κόσμο. Η νύχτα είναι μια νύχτα όπως όλες. Και επιβάλλει τους δικούς της σκοτεινούς κανόνες. Ο Φαμπιάν (που υποδύεται στην ερμηνεία της ζωής του ο Richard Widmark) ζει μες στην νύχτα. Δε μπορεί να ξεφύγει από αυτό τον κόσμο, θα παίξει μέσα σε αυτόν και θα κυνηγηθεί μέχρι τέλους. Έχει την γυναίκα του, την εκπληκτική Gene Tierney, που αποδεικνύει πως όσο μικρός και αν είναι ο ρόλος αρκεί λίγη από την μαγική σκόνη της για να τον κάνει σπουδαίο.


Έχει την γυναίκα του λοιπόν, τη δεδομένη αγάπη της. Δεν του αρκεί, θέλει κάτι παραπάνω. Όλοι οι χαρακτήρες θέλουν κάτι παραπάνω. Το χρήμα, το τσαλακωμένο και αιματοβαμένο χρήμα των νουάρ. Ο πολυπόθητος και ο απαγορευμένος καρπός. Πολύ λίγοι μπορούν να το 'χουν. Μόνο αυτοί που πατούν δυνατότερα στα κινούμενα κατασπαρακτικά εδάφη της νύχτας. Οι υπόλοιποι απλά θα γίνουν τα θύματα τραγικών ιστοριών, και τα πινέλα σε αυτή την κατάμαυρη απαισιόδοξη ατμόσφαιρα της ταινίας.

Και δεν είναι λίγοι οι τρόποι που θα βρει ο Dassin να οπτικοποιήσει αυτή την γενικότερη απαισιοδοξία. Από την έκβαση που δίνει στα δημιουργήματα του, τους χαρακτήρες, ως τις προσεκτικά συμβολικές σκηνές. Η φιλοδοξία απέναντι στην θεμελιωμένη επιτυχία πάντα βρίσκει νικήτρια την δεύτερη. Η ευφυΐα δεν έχει καμία τύχη απέναντι στη δολιότητα. Και η μόνη αμοιβή αυτού του έκφυλου κόσμου είναι το άπιαστο χρήμα. Και φτάνουμε στο αποκορύφωμα των συμβολισμών με τη σκηνή της πάλης. Εδώ ο σκηνοθέτης θα βάλει στην παλαίστρα προσωποποιημένα το χθες (το αγνό) με το αύριο (το πανούργο). Η μάχη εδώ είναι δίκαια. Αλλά ακόμα και αν τη μάχη κερδίσει το χθες, θα είναι μόνο για την ύστερη και καθολική επικράτηση του αύριο σε αυτόν τον νέο απεχθή κόσμο που χτίζεται. Η αφήγηση είναι άλλοτε παράλληλη και άλλοτε γραμμική. Ο ρυθμός είναι ταχύτατος και μας οδηγεί στην τελική εκτίναξη της ιστορίας σε ένα κυριολεκτικά καταιγιστικό φινάλε. Στο Night and the City ο Αμερικάνος δημιουργός καταφέρνει να μετριάσει ακόμα και τον ευδιάκριτο μελλοδραματισμό που είχαμε στις κρίσιμες σκηνές άλλων ταινιών, χωρίς ωστόσο να καταφέρει να τον εξαλείψει πλήρως. Ίσως πρόκειται για το μοναδικό ψεγάδι που μπορούμε να βρούμε σε αυτό το κινηματογραφικό κόσμημα. Πάντως παρά το κατάμαυρο της ταινίας, ο δημιουργός θα αφήσει μια λευκή λύση. Παρ' ότι εμφανώς επηρεασμένος από το φιλοσοφικό ρεύμα του υλισμού, με την κάτασπρη παρουσία της ανθρώπινης Gene Tierney και τον ιδεαλισμό διάχυτο πάνω της, θα υπονοήσει την ευτυχία μακρυά από τα πλαίσια αυτού του διαμορφωμένου κόσμου...


Όμως η μεγαλύτερη επιτυχία της ταινίας οφείλεται στο αισθητικό κομμάτι. Οι επιρροές από το εξπρεσιονιστικό ρεύμα είναι ξεκάθαρες. Με την σκηνοθεσία που με τα ακανόνιστα πλάνα και την αριστουργηματική, κατά Orson Welles, χρήση του βάθους πεδίου επιτυγχάνει μια νοσηρή ατμόσφαιρα, σκοτεινή, υποχθόνια που έρχεται σε πλήρη ταύτιση με την κεντρική ιδέα του κειμένου. Η καλλιτεχνική διεύθυνση επίσης έχει συμβάλλει τα μέγιστα. Από τα κουστούμια ως το μακιγιάζ, με τραγόμορφα πρόσωπα εφάμιλλα του ύστερου cinema του Lynch, αποδεικνύει το καταλυτικό της αισθητικής επιμέλειας στο χτίσιμο της ατμόσφαιρας. Έτσι οι μορφές των προσώπων και των αντικειμένων καταφέρνουν να φεγγίζουν αχνά, μες στα κατάμαυρα σκηνικά, αλλότρια χαρακτηρολογικά νοήματα που διαστέλλουν την εφιαλτική εμπειρία του θεατή.


Για να κλείσω το κείμενό μου θέλω να πω πως εμείς οι θεατές είχαμε την τύχη ενός καταλυτικού συνδυασμού. Δεν υπήρχε πιο κατάλληλη στιγμή για να πάρει στα χέρια του ο Jules Dassin ένα σενάριο σαν αυτό της νουβέλας του Gerald Kersh. Γιατί έτσι κατάφερε ένα σχεδόν αυτοβιογραφικό αριστούργημα, αναλογιζόμενοι τον δικό του κατατρεγμό στον κόσμο του κινηματογράφο...


Βαθμολογία: 9/10


Opening sequence