Before the Devil knows you're Dead (Πριν ο Διάβολος καταλάβει οτι πέθανες)

Σκηνοθεσία: Sidney Lumet
Παραγωγής: USA / UK / 2007
Διάρκεια: 117'



"Να εύχεσαι να έχεις ζήσει μια ώρα στον παράδεισο, πριν ο Διάβολος καταλάβει ότι πέθανες". Αυτό το ρητό αντιστοιχεί στην εναρκτήρια φράση που έρχεται να ισοπεδώσει ολοκληρωτικά όποιες ελπίδες για έναν ηθικό βίο. Ο κόσμος σήμερα, δίχως εξαιρέσεις, είναι ένα ζεματιστό και κατακόκκινο καζάνι που στους ατμούς του προϊδεάζει την αιώνια Κόλαση.

Ο Sidney Lumet, στα 83 του πλέον, με γνώριμη επιθετική ματιά θα πλέξει το κατάμαυρο ομοίωμα της σημερινής πραγματικότητας. Αν ο κινηματογράφος τα τελευταία χρόνια έχει να επιδείξει δεκάδες ταινίες αμφισβήτησης και ειρωνείας πάνω στο Αμερικάνικο Όνειρο, το Before the Devil Knows You're Dead προχωράει παραπέρα. Θα κινηματογραφήσει τα απομεινάρια και τα ερείπια της ηθικά παρηκμάζουσας καθημερινότητας κατά την αιώνια πάλη για ένα κομμάτι πλαστής και επιχρυσωμένης ευτυχίας.


Ο Andy (Philip Seymour Hoffman) είναι ένας μεγαλομεσίτης που υποκύπτει σε όλες τις ατασθαλίες του πλούσιου βίου(αποξενωμένη οικογένεια, οικονομικές καταχρήσεις, αμοραλισμός, ανασφάλεια, ανάγκη τεχνητών παραδείσων) και αδερφός του Hank (Ethan Hawke). Ο Hank είναι ένας αδύναμος άντρας καταδικασμένος να πληρώνει τα λάθη των προσωπικών του επιλογών(άστοχος γάμος, επαγγελματικές δυσκαμψίες). Και οι δύο βρίσκονται σε ηλικία που δεν τους επιτρέπει να ροκανίζουν το πλούσιο μεν οικογενειακό κομπόδεμα, έτσι ο Andy σχεδιάζει μια "βέβαιη" ληστεία στο οικογενειακό κοσμηματοπωλείο. Όμως η ατολμία και η αναποφασιστικότητα του Hank κατά τη διάρκεια αυτής, στερεί έμμεσα τη ζωή απ' τη μητέρα τους. Ο πατέρας Charles(Albert Finney), μια ενηλικιωμένη ξεπατικοτούρα του Andy, μη αντέχοντας τη συζυγική απώλεια αναλαμβάνει προσωπικώς να εξιχνιάσει το μυστήριο της δολοφονίας. Η αρχική και μόνο κατά τα φαινόμενα υγιής εικόνα της οικογένειας καταστρατηγείται, και αποτυπώνεται θεσμικά ως βασικός υπαίτιος του κοινωνικού ξεπεσμού.

Ο Sidney Lumet εγκαταλείπει εξ' αρχής την γραμμική αφήγηση. Αντίθετα, εναλλάσσοντας τους κεντρικούς άξονες διηγείται την ιστορία με χρονικά πισωγυρίσματα που έχουν ως σημείο αναφοράς κάθε φορά ένα διαφορετικό πρόσωπο. Η μοντέρνα σκηνοθεσία δίνει ρυθμό στο φιλμικό χρόνο με ταχέως μεταβαλλόμενα κάδρα, με ανατρεπτικές οριζόντιες και κάθετες θεματικά αλλαγές, με την χρήση αρνητικών και ανατρεπτικών γωνιών λήψης. Τα παραπάνω στοιχεία συνθέτουν το δυναμικό περιβάλλον της ταινίας που αναπόφευκτα και λογικά επισύρει κάποιες αδυναμίες. Οι ήρωες, δεδομένης και της προσέγγισης βρίσκονται σε πρώτο πλάνο, και αυτό το οικογενειακό δράμα καθώς εξελίσσεται μας παραπέμπει όλο και περισσότερο στην αρχαία Ελληνική τραγωδία.


Αλλά ας μιλήσουμε λίγο για τα πρόσωπα. Ο Andy αντιπροσωπεύει τον πετυχημένο μεσοαστό που έχει αναρριχηθεί στην κορυφή της εργασιακής πυραμίδας. Μόνο που αυτή η επιτυχία βρίσκεται σε ολική αντιδιαστολή με τα προσωπικά του συναισθήματα. Πίσω από την επιτυχία κρύβεται μια βαριά Κεϊνική τραυματισμένη προσωπικότητα, ενώ επακόλουθο της επιτυχίας είναι η ολοκληρωτική ηθική αλλοίωση. Παρουσιάζεται ως αδίστακτος και δολοπλόκος με μοναδικό Θεό το χρήμα. Η προσωπική του ζωή έχει ανάγκη από ενέσεις που θα του επιτρέψουν να ανέχεται τον κενό εσωτερικό του κόσμο. Στα πλαίσια αυτά παρακολουθούμε την υπερπολυτελή περιουσία του(σπίτια, αυτοκίνητο κλπ), την εκθαμβωτική γυναίκα του (Marisa Tomei) η οποία έχει αποδράσει από τις σεξουαλικές φαντασιώσεις κάθε ανδρός και μάλιστα στην πιο σαρκική τους μορφή, και τέλος την περιοδική επίσκεψή του σε "πολυτελή οίκο" χορήγησης ναρκωτικών. Άραγε αυτός είναι ο επίγειος υλικός παράδεισος που οραματίζεται ο κάθε μικροαστός;


Ο Hank από την άλλη αποτελεί το ανίσχυρο πλάσμα που καλείται να επωμιστεί το βάρος της υπεραξίας του καπιταλιστικού συστήματος. Χρεωμένος ως εκεί που δεν πάει, εξαιτίας ενός ανεπιτυχή γάμου και της ανήλικης απροθυμίας να αντιμετωπίσει τις πολυάριθμες αδυναμίες του, το χρήμα φαντάζει ως μοναδικές φυσαλίδες οξυγόνου. Και σε αυτό το επίγειο σαφάρι είναι καταδικασμένος να χάσει οποιαδήποτε λογική και ηθική φρόνηση. Καθώς παρά τους αρχικούς δισταγμούς ενδίδει στο βδελυρό σχέδιο του αδερφού του, ενώ άνευ δισταγμού υποκύπτει στις "απαγορευμένες" ερωτικές επιθυμίες του.

Τέλος, ο πατέρας Charles κλείνει τον χορό των κεντρικών προσώπων σε αυτή την ιδιότυπη τραγωδία. Αυτοανακυρήσσεται τιμωρός και στρέφει όλες τις ενέργειες του στην εξιχνίαση του μυστηρίου παρά στο θρήνο της συζύγου. Η οικογενειακή θαλπωρή γρήγορα υπονομεύεται από την εγγενή ύπαρξη του κοσμηματοπωλείου. Το οποίο πλέον εκτός από πόρος παραγωγής οριοθετείται και ως βασικό αίτιο της εν βάθος αποξενωμένης οικογένειας!


Το "Before the Devil Knows You're Dead" είναι μια δυνατή και κατάμαυρη ταινία που βασίζεται σε μεγάλο μέρος, πέρα της μοντέρνας οπτικής του σκηνοθέτη, στους πρωταγωνιστές του. Ωστόσο οι ήρωες, περισσότερο για τις ανάγκες του σεναρίου και λιγότερο για το παιχνίδι των εντυπώσεων, τοποθετούνται σε μια μεταρεαλιστική βάση. Ο Sidney Lumet υπονομεύοντας τόσο τα δημιουργήματα τους όσο και τον σύγχρονο κόσμο ευρύτερα είναι σαν να λέει: "Η Κόλαση σε περιμένει! Μην τρέφεις αυταπάτες διαφυγής. Ο Διάβολος, περισσότερο απ' οπουδήποτε αλλού, βρίσκεται μέσα σου...".


Βαθμολογία: 7,5/10


Trailer