Σκηνοθεσία: Ethan Coen - Joel Coen
Παραγωγής: USA / 2007
Διάρκεια: 122'
Αν περιμένεις να δεις ενα western για τους μύθους της Άγριας Δύσης, τότε διάλεξες λάθος ταινία. Το ποιητικό-αινιγματικό voice over που σηματοδοτεί την εκκίνηση της ταινίας πλάι στα χαοτικά κάδρα της ξερής φύσης είναι κατατοπιστικότατα. Οι θρύλοι έχουν πεθάνει, τώρα μόνο τα φαντάσματα τους γυρνοβολούν στους πρώην "δοξασμένους" τόπους. Αν πάλι περιμένεις να δεις ένα θρίλερ, τότε ίσως στο καλοτραβηγμένο ανθρωποκυνηγητό βρεις λίγη ικανοποίηση στις προσδοκίες σου! Τότε όμως θα έχεις χάσει την αλληγορία, τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο οι Coen διαχειρίζονται την αφήγηση τους, και κατά τη γνώμη μου θα έχεις χάσει και την ταινία!
Τα πρόσωπα της ταινίας είναι τρία, συμβολικά βαλμένα για να διαχειριστούν την τριαδική φύση του χρόνου. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Το serial killing tune της ταινίας ποτίζει με απαισιοδοξία το βλέμμα μας, μάλλον σε μια προσπάθεια των δημιουργών να ταυτίσουν τον κόσμο τους με αυτόν των θεατών. Σκοτεινές ατμόσφαιρες, ευφυέστατα αφηγηματικά τεχνάσματα και μια αποπνιχτική ατμόσφαιρα τρέφουν το αιμοδιψή κοινό, που κάθεται μάλλον άβολα στα άνετα καθίσματα της κινηματογραφικής αίθουσας. Η ταινία με αυτή την τριαδική καταγραφή του χρόνου δεν θα ενοχληθεί στο να αναπαραστήσει δίχως ελαφρυντικά τη δομή της σύγχρονης κοινωνίας, να αμφισβητήσει τις βάσεις της και να διακωμωδήσει το "Αμερικάνικο όνειρο". Κύριο όπλο, η κρυπτογραφημένη λεπτή ειρωνεία!
Αλλά ας ξεκινήσουμε με τα πρόσωπα, και συγκεκριμένα τον mr παρελθόν. Αυτός είναι ο σερίφης Ed, που πολύ μεστά, με μια αθόρυβη δύναμη, υποδύεται ο Tommy Lee Jones. Ο σερίφης είναι ένας ηλικιωμένος άνθρωπος. Ζει χωρίς πάθη τη ζωή του κουβαλώντας πάνω του τα αρώματα μιας άλλης εποχής. Με το αρχικό voice over μας γνωστοποιούνται οι απόψεις του. Βλέπει μια συνεχή αλλαγή στα πράγματα γύρω του, στον τρόπο που συμβαίνουν, και όλα μοιάζουν ακατανόητα στο μυαλό του. Αλλά δε θυμώνει που είναι ξένος στη νέα τάξη πραγμάτων. Αποδέχεται πως το μέλλον είναι και θα είναι πάντα ένα μέρος που δεν μπορείς να προβλέψεις, μα κυριότερα ένας ακατανόητος μηχανισμός που δεν βρίσκεται σε ανθρώπινα χέρια. Κατέχοντας λοιπόν αυτή την ανθρώπινη σοφία(;) ζει ήσυχα την ζωή του αρκούμενος στα απαραίτητα, με ένα εσωτερικό διδακτισμό σε κάθε βήμα του. Έχει διαλέξει να μην αναλώνεται σε αχρείαστες ενέργειες, οι οποίες γεννώνται απ' την ματαιοδοξία των ανθρώπων και την υπερεκτιμημένη αντίληψη που έχουν για τον εαυτό τους, όπως μας δηλώνουν και κάποιοι λιγοστοί πληροφοριακοί διάλογοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο νεαρός συνάδελφος του. Αλλά και οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους ήρωες, εξάλλου, ενισχύουν οπτικά τις απόψεις του σερίφη, καθώς κινηματογραφούνται με μια διακριτή ειρωνεία (ρεσεψιονίστ, άνθρωποι τελωνείου, παρέα στα σύνορα, παιδιά στην σκηνή του ατυχήματος κλπ). Για μένα, ο Ed είναι ο "θετικός" ήρωας στην ταινία των Coen και την άποψη μου υπερενισχύουν τα παρακάτω: κινηματογραφείται με σεβασμό, είναι αυτός στον οποίο ανήκουν κάποιοι διδακτικοί μονόλογοι (με κύριο θέμα την αποκάλυψη της ανθρώπινης ματαιοδοξίας και την κατανόηση του αλλόκοτου ως προς την έκφραση μέλλοντος), σε αυτόν ανήκει τόσο η αρχική ορθολογική σκηνή όσο και η τελική σουρεαλιστική και είναι ο μόνος που έχει βρεθεί στο ίδιο δωμάτιο με τον Bardem (μέλλον) χωρίς να γνωρίσει το θάνατο. Ίσως γιατί το μέλλον δε συναντάει το παρελθόν, αλλά επεμβαίνει μόνο στο συνοριακό του παρόν.
Σειρά έχει το παρόν. Το οποίο συμβολίζει ο Moss, ένας κυνηγός. Είναι έξυπνος, ειρωνικός αλλά και ματαιόδοξος, κινείται δηλαδή στα πλαίσια του αντιπροσωπευτικού σύγχρονου ανθρώπου. Ο Moss λοιπόν, καθώς βρίσκεται για κυνήγι, αντιλαμβάνεται πως στα γειτονικά μέρη έχει διαπραχθεί ένα φονικό μακελειό δεκάδων ατόμων. Ο λόγος, όπως αποδεικνύεται, ένα τρανό φορτίο ναρκωτικών και μια βαλίτσα παστωμένη με χαρτονομίσματα. Ο Moss, αν και καμία σχέση δεν έχει με τον υπόκοσμο, πιστεύει πως μπορεί να κάνει το περιεχόμενο της βαλίτσας δικό του. Αντιπροσωπευτικό δείγμα της κοινωνίας και του Αμερικάνικου ονείρου για μια καλύτερη ζωή, ευελπιστεί στην αύξηση του εισοδήματος του με αβανταδόρικους και ξενικούς τρόπους. Εδώ είναι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση χαρακτηρολογικά με τον σερίφη. Ο Moss πιστεύει πως μπορεί να καθορίσει το μέλλον, υπερεκτιμά τις ικανότητες του και αποφασίζει να κρατήσει την βαλίτσα και να τα βάλει με όλους. Η πράξη του, να ανακατευτεί σε εντελώς άγνωστα χωράφια, σίγουρα δεν ξενίζει καθόλου τον θεατή. Καθώς είναι μια καθημερινή κερδοσκοπική στάση την οποία η δύναμη της συνήθειας έχει καταστήσει φυσιολογική. Όμως ο Moss τελικά θα έχει να αντιμετωπίσει αυτό το ακατανόητο μέλλον (Bardem), το οποίο είναι εκεί για να του δείξει αποστομωτικά πως άλλος είναι ο ρυθμιστής... Ενώ και η έμμεση συνάντηση Ed και Moss γίνεται μόνο αφ' ότου τα πάντα έχουν τελειώσει, τονίζοντας ίσως και την αδυναμία του παρελθόντος να επέμβει δραστικά στο παρόν.
Το μέλλον πάλι ενσαρκώνει ο Chigurh, τον οποίο υποδύεται μοναδικά ο σκοτεινός Javier Bardem. Μια πολύ δυνατή ερμηνεία που επάξια ανταμείφτηκε με το oscar. Ο Chigurh είναι ένας άνθρωπος(;) που δεν μπορεί να περιγράφει με ανθρώπινες λέξεις. Σιωπηλός, εφιαλτικός, στυγερός, δυσνόητος, μα το χειρότερο απ' όλα είναι πως φαίνεται να κουβαλάει πάνω του το γραφτό. Όλοι οι κινηματογραφημένοι φόνοι στην ταινία αντιστοιχούν σε αυτόν. Είναι ξεκάθαρο πως τα πάντα εξαρτώνται από αυτόν, είναι το στίγμα του προδιαγεγραμμένου, μια μάλλον μηδενιστική έκφραση του μέλλοντος, μια έκφραση γεμάτη απαισιοδοξία. Αν υιοθετήσουμε την άποψη πως το φυσιολογικό διαμορφώνεται απ' το συνηθισμένο, τότε ο Chigurh είναι εντελώς εξωπραγματικός. Είναι ακατανόητος, σε απόλυτη συμφωνία με την ιδέα που έχει ο φιλήσυχος σερίφης για το μέλλον. Μοιάζει λοιπόν ο Chigurh να μην επικοινωνεί με τον κόσμο και να έχει ένα και μοναδικό σκοπό στη ζωή του. Την τιμωρία. Ένας άγγελος θανάτου, έτοιμος να αφαιρέσει την ζωή απ' τα ματαιόδοξα και αχάριστα πλάσματα που κατοικούν σε αυτόν τον κόσμο. Είναι το αδυσώπητο μέλλον που καθιστά κάθε γήινη ύπαρξη ως μελλοθάνατη. Τα τραύματα ωστόσο στο πόδι του δηλώνουν πως και ο ίδιος είναι φθαρτός. Ενώ το ανέκφραστο πρόσωπο του εμφανίζεται εμφανώς δακρυσμένο μπροστά στον "άδικο" θάνατο που ετοιμάζεται να διαπράξει εις βάρος της γυναίκας του Moss. Αυτή του η επικοινωνία με το περιβάλλον θα επαληθευτεί και λίγο αργότερα, όπου περιέργως παρακολουθεί στον καθρέφτη του αυτοκινήτου κάποια παιδιά. Τελικά η ενσωμάτωση του με αυτόν τον κόσμο μέσω της προαναφερθείσας επικοινωνίας είναι και αυτή που θα πληρώσει στη συνέχεια. Ίσως επειδή και το μέλλον κάποια στιγμή γίνεται παρόν και αφήνει την θέση του σε κάποιο άλλο…
Η ταινία είναι εξαιρετικά κινηματογραφημένη. Είναι απτή στον θεατή χάρις της επιλογής των Coen να οπτικοποιήσουν την ιστορία τους με ένα σύγχρονο τρόπο. Η βία συναντά την πιο σιωπηρή μα καταλυτική ειρωνεία. Ειρωνεία που περιγράφει τα πλάσματα αυτού του κόσμου ως εξαιρετικά αδύναμα. Ενώ, στα της αφήγησης, είναι ξεκάθαρος και ο τρόπος που οι Coen αναπαριστούν το χρήμα. Αυτά τα πολυζήτητα χαρτονομίσματα εμφανίζονται στην κόκκινη αιματοβαμμένη τους μορφή, σε μια μάλλον ετοιμογορική προσέγγιση για το πώς κινούνται τα γρανάζια αυτού του κόσμου. Και το κυριότερο, δηλώνεται οτι αυτά τα χαρτονομίσματα γίνονται εντελώς αποδεκτά δίχως ίχνος περισυλλογής απ' το καθολικό σύνολο των εμφανιζόμενων προσώπων!
Δεν είμαι ειδικός για να σας πω αν είναι η καλύτερη ταινία των Coen, πάντως πρόκειται για μια εξαιρετική ταινία που το να αγνοηθεί μάλλον ισούται με κινηματογραφικό έγκλημα!
Βαθμολογία 9/10
Νομίζω ότι η κριρική σου ίσως να περιπλέκει την ταινία.Οι Κοέν είναι από τους πιο αγαπημένους μου σκηνοθέτες και πιστεύω πως το έργο τους είναι από τα καλύτερα του αμερικάνικου σινεμά.Παρόλα αυτά όμως νομίζω ότι οι συμβολισμοί στους οποίους αναφέρεσαι δεν προκύπτουν άμεσα από την ταινία.Για να εξετάσεις τα νοήματα πίσω από τις εικόνες και τις λέξεις πιστεύω πως πρέπει να διαβάσεις το βιβλίο του Μακάρθυ στο οποίο και βασίζεται η ταινία.Συμφωνώ σε κάποια στοιχεία που λες και γενικά βρήκα την ταινία εξαιρετική αλλά νομίζω ότι αν προσπαθούμε να βρούμε νοήματα εκεί που δεν υπάρχουν τότε το ΄παιχνίδι χάνεται...Η κριτική σου πάντως γενικά είναι επιτυχημένη!
ReplyDeleteΆσχετο:καμιά προβολή στη σχολή θα γίνει;Δεν προλαβαίνω να έρχομαι στις συναντήσεις αλλά ταινίες παρακολουθούσα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον!
Γεια χαρά σου φίλε Γιάννη. Χαίρομαι για την ανταπόκριση. Απ' την στιγμή που περνάω σε μια θεματική ανάλυση, και ξεφεύγω από την αντικειμενική μορφολογική, νομίζω γίνεται αυτονόητο πως καταγράφω την δική μου οπτική για την ταινία. Δεν θεωρώ τους συμβολισμούς που παραθέτω άστοχους, γιατί παραθέτω και τα αντίστοιχα επιχειρήματα, απλά σίγουρα η ταινία χρήζει μιας πολύπλευρης ανάλυσης. Αλλά αυτή δεν είναι και η γοητεία της τέχνης; Το ότι είναι δηλαδή ο σπόρος, ο καρπός αναπτύσεται εξατομικευμένα στον κάθε θαυμαστή της!
ReplyDeleteΓια το βιβλίο και την προτροπή σου ευχαριστώ, αν μου το επιτρέψουν οι άμεσες συνθήκες θα το πράξω! Όσο για προβολές νομίζω πως πρέπει να αναμείνεις στο ακουστικό σου για λίγο και συντομότατα θα έχεις νέα!
Σε καμία περίπτωση δεν τους θεωρώ άστοχους, ίσα ίσα κάποιους τους θεωρώ ιδιαίτερα εύστοχους.Ειδικά όμως όσον αφορά το έργο των Κοέν νομίζω πως ούτε οι ίδιοι κινηματογραφούν με στόχο να πουν πολλά παραπάνω από τα βασικά νοήματα.Το δυνατό σημείο στο σινεμά τους δεν είναι οι συμβολισμοί του.Σίγουρα παίζουν το ρόλο τους αλλά και μόνο το ότι το είδος στο οποίο "ειδικεύτηκαν" είναι το film noir νομίζω λέει πολλά για τον τρόπο που αντιμετωπίζουν το σινεμά.
ReplyDeleteΣου ανφέρω και δύο στοιχεία προς αυτή την κατεύθυνση:στο No country... έμειναν πολύ πιστοί στο συγγραφέα.Δήλωσαν κιόλας ότι:"ο ένας πληκτρολογούσε στον υπολογιστή και ο άλλος κρατούσε ανοιχτό το βιβλίο" πράγμα που σημαίνει ότι σίγουρα δεν πρόσθεσαν κάτι στους συμβολισμούς του βιβλίου. Επίσης σε αρκετές δηλώσεις γελοιοποιούν κάθε προσπάθεια σοβαρής ανάλυσης της δουλειάς τους με αποκορύφωμα τους μορφασμούς απορίας απέναντι σε έναν κριτικό που υποστήριξε ότι υπήρχαν συμβολισμοί για το Ολοκαύτωμα στο Πέρασμα του Μίλερ!
Δυστυχώς δεν μπόρεσα να περευρεθώ στη συνάντηση της ομάδας σήμερα και γενικά λόγω μαθημάτων δεν προλαβαίνω να παρευρίσκομαι σε πολλές δραστηριότητες.Πάντως χαίρομαι πολύ που υπάρχει τέτοια δραστηριότητα στην ΑΣΟΕΕ και πιστεύω ότι κάνετε πολύ καλή δουλειά για την οποία πολλά μπράβο σας αξίζουν!Ελπίζω να μπορέσω να παρακολουθήσω όσο το δυνατόν πιο πολλές προβολές γίνουν.
Σε ένα blog που έχουμε φτιάξει μαζί με κάποιους άλλους φίλους το koblopoulos.blogspot.com υπάρχει μια ψηφοφορία για τις 10 αγαπημένες ταινίες όλων των εποχών (μαζί με κάποια άλλα άκυρα ή μη, θέματα βέβαια) στην οποία θα ήθελα πολύ, αν δεν βαριέσαι βέβαια, να συμμετάσχεις!Ξέρω πως κάτι τέτοιες επιλογές συνήθως είναι υπεραπλουστευτικές αλλά θα ήθελα να μάθω τη γνώμη σου!
Γεια χαρά σου πάλι φίλε John. Δεν έχω σαφή επιχειρήματα για να αντιλέξω πάνω σε όσα παραθέτεις για τους Κοέν. Εκ των πραγμάτων δεν μπορούμε ούτε ποτέ θα μπορούσαμε να είμαστε μέσα στο κεφάλι των δημιουργών κάθε αντικείμενου Τέχνης. Έτσι υπό μία κάπως "κυνική" έννοια η κάθε κριτική ίσως είναι μια άσκοπη φλυαρία που αναμοχλεύει τα ήδη δημιουργημένα.
ReplyDeleteΓια μένα όμως δεν είναι έτσι! Η κριτική είναι μια συνδιαλλαγή του καθένα με το έργο τέχνης. Ποτέ δεν θα μάθουμε τις ακριβής προθέσεις των δημιουργών σε κάθε περίπτωση. Αλλά τι νόημα θα είχε εκείνη η γνώση; Μάλλον θα μετέτρεπε τα πάντα σε μια μονοσήμαντη αδιαφορία. Τι νόημα θα είχε άλλωστε να αποκαλύπταμε την μια και μοναδική μορφή του; Το έργο φεύγει απ' τον δημιουργό του, είναι αυτόνομο πλέον και ανοίγει διάλογο με τον κάθε θεατή. Έναν διάλογο που μπορεί να σταθεί το ερέθισμα για κάθε είδους ανταποκρίσεις.
Και νομίζω πως αυτή η συνδιαλλογή με το έργο είναι απαραίτητη, κάτι σαν αναπνεύσιμος αέρας για τον θεατή του.
Νομίζω πως στα πλαίσια αυτού του διαλόγου λειτουργεί ή ωφείλει να λειτουργεί η εκάστοτε κριτική ανοίγοντας οδούς μέσα από διαφορετικές οπτικές, ή "εμπειρίες" για να είμαι πιο ακριβής.
Ο Jean Cocteau έλεγε:"Το προνόμιο του κινηματογράφου είναι ότι δίνει τη δυνατότητα σε έναν μεγάλο αριθμό ατόμων να ονειρεύονται μαζί το ίδιο όνειρο, και ότι μας δείχνει εκτός των άλλων, με την ακρίβεια του ρεαλισμού, τα φαντάσματα του εξωπραγματικού". Η κριτική κατά μία έννοια θα μπορούσε να θεωρηθεί η ερμηνεία αυτού του ονείρου που βασίζεται σε κριτήρια εσωτερικά, αισθαντικά, υπεραναλυτικά που υφίστανται στην εξατομικευμένη κρίση του εκάστοτε κριτικού.
Θέλω να υπερτονίσω πως το παραπάνω κείμενο αποτελεί τις σκέψεις μου πάνω στην έννοια της κριτικής. Απόψεις μου που διαμορφώθηκαν και ενισχύθηκαν σε μεγάλο βαθμό από μια κουβέντα που είχαμε κάνει στο http://ildimo.blogspot.com/2007/08/blog-post_06.html.
Θα ήθελα επίσης να σε ευχαριστήσω τόσο για τα εκτενή σχόλια σου όσο και για την τιμιτική πρόσκληση σου στο θέμα του top-10. Δεν ξέρω αν θα το τολμήσω, αλλά έχω την αίσθηση ότι όποια και αν είναι η δεκάδα μου θα βρεθώ υπόλογος σε πολλές πολλές πλευρές. Και πρώτα απ' όλα στον εαυτό μου. Δεν νομίζω πως μπορώ να συνοψίσω τις επιλογές μου σε μια δεκάδα ενώ πλέον τελευταία έχω αρχίσει να βλέπω τις ταινίες μη συγκριτικά. Νομίζω γενικά πως ο κινηματογράφος είναι μια αφαιρετική έννοια τόσο όσο και η Τέχνη, και τα ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑΤΑ του δεν μπορούν να υποκύψουν σε καμία ομαδοποίηση. Άσε που δεν έχω δει και πάρα πάρα πολλές ταινίες που θα ήθελα για να έχω μια πιο σαφή γνώμη! Ευχαριστλω και πάλι, δυστυχώς και εγώ χθες δεν παρευρέθηκα στη συνάντηση! Με χαρά πάντως θα περιμένουμε να ανταμώσουμε όλοι μαζί στον νέο κύκλο των προβολών που θα πραγματοποιηθούν...
Νομίζω ότι η κριρική σου ίσως να περιπλέκει την ταινία.Οι Κοέν είναι από τους πιο αγαπημένους μου σκηνοθέτες και πιστεύω πως το έργο τους είναι από τα καλύτερα του αμερικάνικου σινεμά.Παρόλα αυτά όμως νομίζω ότι οι συμβολισμοί στους οποίους αναφέρεσαι δεν προκύπτουν άμεσα από την ταινία.Για να εξετάσεις τα νοήματα πίσω από τις εικόνες και τις λέξεις πιστεύω πως πρέπει να διαβάσεις το βιβλίο του Μακάρθυ στο οποίο και βασίζεται η ταινία.Συμφωνώ σε κάποια στοιχεία που λες και γενικά βρήκα την ταινία εξαιρετική αλλά νομίζω ότι αν προσπαθούμε να βρούμε νοήματα εκεί που δεν υπάρχουν τότε το ΄παιχνίδι χάνεται...Η κριτική σου πάντως γενικά είναι επιτυχημένη!
ReplyDeleteΆσχετο:καμιά προβολή στη σχολή θα γίνει;Δεν προλαβαίνω να έρχομαι στις συναντήσεις αλλά ταινίες παρακολουθούσα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον!