Youth Without Youth (Νεότητα χωρίς Νιάτα)

Σκηνοθεσία: Francis Ford Coppola
Παραγωγής: USA/Germany/Italy/France/Romania / 2008
Διάρκεια: 124'



Η επιστροφή του τρισμέγιστου Francis Ford Coppola είναι γεγονός 10 χρόνια μετά την τελευταία εμφάνιση του. Δεν θα επέστρεφε για να ξανακάνει κριτικούς και κοινό να παραμιλούν με τη σκηνοθετική δεξιοτεχνία του. Ποιο το νόημα τώρα πια; Ο επιτυχημένος οινοπαραγωγός θα έπαιρνε θέση πίσω απ' την κάμερα μόνο όταν θα θέριευαν οι φλόγες μιας οξύθυμης καλλιτεχνικής ανησυχίας. Όταν η σιωπή του ανέκφραστου θα ήταν αβάσταχτα βασανιστική. Και το Youth Without Youth είναι η πιο προσωπική του ταινία. Ένα κομψοτέχνημα, αν και η λέξη δεν αρκεί να περιγράψει, πρώτα για εκείνον και μετά για όλους μας... 'Άλλωστε ο τρόπος που επιλέχθηκε να γυριστεί και να παραχθεί η ταινία είναι μια τρανή απόδειξη όλων των παραπάνω!

Ένας 70χρονός καθηγητής γλωσσολογίας (Tim Roth), ο οποίος βρίσκεται πνευματικά παραλυμένος υπό το πλήρωμα του χρόνου, χτυπιέται από κεραυνό. Ένα μεταφυσικό σημάδι Θεϊκής ύπαρξης; Απόρροια του γεγονότος είναι η απελευθέρωση του πρωταγωνιστή απ' τη διχασμένη προσωπικότητα. Αγάπη και γνώση η νέα διττή άποψη του ίδιου νομίσματος. Και ο καθηγητής ανασταίνεται της ηλικιακής του παράλυσης. Σε κορμί εφήβου και πνεύμα ανώτερης διανοητικής οξύνοιας, η ευκαιρία για μια δεύτερη ζωή.


Ο Tim Roth, όπως μας αποδεικνύουν τα πισωγυρίσματα του χρόνου, κατά τη διάρκεια της νεότητας έχει επιλέξει τον δρόμο της επιστήμης. Ζητώντας την αυτοπραγμάτωση μέσα από την επιστημονική ολοκλήρωση διάλεξε, με άγνοια επιστημονικής ακρίβειας, να κλείσει την πόρτα της αγάπης (προσωποποιημένη μορφή η Λάουρα) και μαζί να απορρίψει την ουσιαστική αγαλλίαση. Ίσως για αυτό τώρα, σε σώμα εφήβου, και με μορφή άθιχτου αποξηραμένου ρόδου, κουρσεύει τους χρόνους αδυνατώντας να βρει τη συναισθηματική ανακούφιση. Και μέσα σε αυτό το οδοιπορικό χρονολόγημα το ερώτημα θα ξανά αναπαραχθεί: αγάπη ή γνώση; Με τη Λάουρα να αποδράττει της ονειρικής φαντασίωσης και κατασπαραχτικής βουλιμίας του καθηγητή. Μα τώρα η ύπαρξη της αποτελεί συνώνυμο της επιστημονικής ολοκλήρωσης, παρέχοντας του αυτούσια τα άπαντα της γέννησης της γλωσσολογίας. Όμως πάλι ούτε η αγάπη ούτε η επιστήμη δε μπορούν να συνυπάρξουν. Καθώς η αγάπη του καθηγητή είναι καταστροφική, σηματοδοτώντας την μεταφυσικά πρόωρη γήρανση της εκλεκτής του. Και ο Coppola έχει σπείρει για τα καλά το αιώνιο ερώτημα μεταξύ αγάπη και γνώσης τοποθετημένο και θεμελιωμένο σε έναν εμβριθή φιλοσοφικό στοχασμό απάνω στη διάσταση του χρόνου. Χρόνος ρυθμιστής και αμείλικτος, που σημαδεύει τις επιλογές μας και υπερτονίζει το αδύνατο της αναπλήρωσης των μη πραγματοποιηθέντων.


Εν τω μεταξύ το κεραυνοβόλημα του καθηγητή και αυτή η αφύσικη καμπή νεότητας αντί ακαριαίου θανάτου, προκαλεί το ενδιαφέρον της πολιτικής και της επιστήμης. Η ιστορία τοποθετείται γύρω στα 1940. Και η ναζί, ως προσωποποίηση του έκφυλου πολιτικού χώρου, εξετάζει το ενδεχόμενο "παραγωγής" υπεράνθρωπων με το βοήθεια της επιστήμης. Της επιστήμης της λαγνείας και των επιτευγμάτων που δε θα μπορούσε να μείνει αμέτοχη της όλης κατάστασης. Ο Coppola θα χτίσει ένα υπερσύγχρονο περιβάλλον, που θα το τεκμηριώσει επαναλαμβανόμενα, και θα θέσει στο ακέραιο φιλοσοφικά διλήμματα γύρω απ' το χρόνο, την αντικειμενικότητα-υποκειμενικότητα του κόσμου και την έννοια της συνείδησης. Φιλοσοφικοί στοχασμοί, με ρίζες το ρεύμα της μετενσάρκωσης, που επιζητούν μετά μανίας κάτι περισσότερο απ' τη συμμετοχή του θεατή.


Τι και αν η αφηγητική δομή της ταινίας είναι ετοιμόρροπη; Τι και αν η σκηνοθετική οικονομία είναι απούσα; Τι και αν οι δραματουργικές αναθυμιάσεις καθρεφτίζουν έναν άγαρμπο παρορμητισμό; Ο Coppola ζωγραφίζει με το φακό του. Λυρικότατα πλάνα, που με τη βοήθεια της καθηλωτικής μουσικής του Osvaldo Golijov και της μεθυστικής φωτογραφίας του Mihai Malaimare, αποτυπώνονται με ποιητική δύναμη στο υποσυνείδητο του θεατή. Ρυθμίζοντας τον επακριβώς στη συχνότητα του ονείρου. Ενός ονείρου που σαν ένα άλλο Fountain επιχειρεί να στοιχειοθετήσει το πέρασμα του σύγχρονου ανθρώπου στον κόσμο. Ενός ανθρώπου παγιδευμένου στο λίγο του, με την ψευδαίσθηση μιας μεγαλεπήβολης πραγματικότητας.


Και η έξοδος της ιστορίας θα γίνει εκεί απ' όπου ξεκίνησε. Στο καφέ Select, δηλόνοντας μια αέναη κυκλικότητα. Ακόμα και στα όνειρα, ακόμα και στις φαντασιώσεις. Ένα τέλος που βρίσκει τον αιώνιο έφηβο Tim Roth πιο γέρο από ποτέ. Και αν εσύ μετά το τέλος της θέασης απορείς ακόμα που θα μπει το τρίτο τριαντάφυλλο, είναι απλό. Το τρίτο τριαντάφυλλο θα είναι ακόμα καρφωμένο στο χέρι μας, με τα αγκάθια του να ριζώνουν σταθερά στο κέντρο της παλάμης. Τόσο που θα μας συντροφεύει και κάτω από την επιτάφια πλάκα, ακούγοντας στωικά τους βουβούς λυγμούς της ανολοκλήρωτης φύσης μας...

Και επειδή στον κόσμο του Coppola η φαντασία και τα όνειρα ως προϊόντα της πραγματικότητας αναγνωρίζονται να έχουν όμοια βαρύτητα, επιτρέψτε μου και εμένα να μοιραστώ μαζί σας τη φαντασίωση μου... Εκατό έτη μετά, όταν ο ίδιος ο σκηνοθέτης και εμείς θα έχουμε γίνει τροφή σε πάσας φύσης αποικοδομητικούς οργανισμούς, σε κάποιο προοδευτικό φεστιβάλ της Λατινικής Αμερικής να προβάλλεται η ταινία στα πλαίσια ενός αφιερώματος για το σκηνοθέτη. Και το κοινό συγκλονισμένο από την τεχνική αρτιότητα της τριλογίας των Godfather που θα έχει προηγηθεί, θα νιώσει κεραυνοβολημένο στην έλευση του Youth Without Youth. Σαν ένας μικρός φόρος τιμής στην αδίκως υποτιμημένη τούτη ταινία...


Βαθμολογία: 9,5/10