Die Fälscher (Οι Παραχαράκτες)

Σκηνοθεσία: Stefan Ruzowitzky
Παραγωγής: Austria / Germany / 2007
Διάρκεια: 98'






Ο Αυστριακός Stefan Ruzowitzky με φόντο την αληθινή ιστορία παραχάραξης στα γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης κατά την διάρκεια του Β' Παγκόσμιου πολέμου και στον απόηχο της θρυλικής επιχείρησης Bernhard, καταφέρνει να υλοποιήσει ένα συγκινητικό θρίλερ που του απέφερε και το Oscar καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Ωστόσο από αυτή την κατηγορία αδικαιολογήτως έλειψαν κάποια πραγματικά αριστουργήματα. Βέβαια αυτό το αδικαιολογήτως πολύ δικαιολογημένο μου φαίνεται από τα κίνητρα της Αμερικάνικης Ακαδημίας, κάτι για το οποίο δεν θα ήθελα να επεκταθώ σε αυτό το κείμενο.

Καθώς η μπομπίνα αρχίζει να ξετυλίγει το film ο θεατής βρίσκεται μπροστά σε μια εξαιρετική σεναριακή δέση του μύθου. Ο λόγος είναι σχεδόν απών, ο παραχαράκτης και ήρωας μας ο Salomon Sorowitsch αποκαλύπτεται δια μέσω επινοητικότατων πλάνων, ενώ η εξ αρχής εμφάνιση του χρήματος και της εκπορνοποίησης του έρωτα μας πληροφορούν για τις αξίες, ή για την πτώση αξιών αυτού του κόσμου. Η ιστορία ξετυλίγεται και ο θεατής καλείται να περάσει το πρωταρχικό σοκ μιας μάλλον "αλλοιωμένης" εικόνας στρατοπέδου εξόντωσης, όπου η βία άλλοτε υπονοείται και άλλοτε απεικονίζεται με ωμότητα. Αφού λοιπόν περάσει την πρώτη αυτή δοκιμασία, μεταφέρεται στο "τυπογραφείο" παραχάραξης όπου συγκεντρώνονται ειδικευμένοι στον τομέα κρατούμενοι, που καλούνται να συνεργαστούν με τις Γερμανικές φασιστικές αρχές ώστε να παρατείνουν την "κακοποιημένη" τους ζωή. Έτσι θα αρχίσουν να παραχαράσουν αγγλικά και Αμερικάνικα νομίσματα.

Η κάμερα παρακολουθεί κυρίως τους κρατούμενους που στην "νόμιμη" φυλακή διαπράττουν το μεγαλύτερο έγκλημα της ζωής τους, αυτό της μαζικής πλαστοποίησης νομισμάτων. Έτσι ο Αυστριακός σκηνοθέτης αμφισβητεί τους νόμους οι οποίοι εντάσσονται στην σφαίρα συμφερόντων των εκάστοτε εξουσιαστικών φορέων. Όμως η ραχοκοκκαλιά της ταινίας εξελίσσεται μέσα από ένα άλλο καίριο και αιώνιο δίλημμα: "Την απάρνηση πιστεύω και αξιών καθώς και την προσαρμογή στην υπάρχουσα ανήθικη πραγματικότητα με σκοπό μια ευνοϊκότερη θέση στην δύσωδη αυτή ζωή ή την δια βίου υπεράσπιση ιδεών και αξιών οι οποίες αποσκοπούν σε έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο;". Η εμπειρία μας από την ζωή καθώς και η εκτενέστερη παρακολούθηση της ιστορίας συγκλίνουν προς το πρώτο σκέλος του διλήμματος. Οι άνθρωποι διεφθαρμένοι από την πραγματικότητα αναζητούν την ευημερία(;) μιας βολεμένης ζωής. Ο σκηνοθέτης ωστόσο εδώ χλευαστικά καταδεικνύει αυτή την βολεμένη ζωή για τους κρατούμενους ως μια απλή επιμήκυνση του θανάτου τους και ως μια ελαφρώς μαλθακότερη αντιμετώπιση από τους διοικητές τους. Οι κρατούμενοι ωστόσο με επικεφαλής τον Salomon, που μοναδικά υποδύεται ο αδυσώπητος και εκφραστικότατος Karl Markovics, θα αναζητήσουν την βολικότερη ζωή. Ο Salomon καταφέρνει να ενσαρκώνει κατά αυτό τον τρόπο τόσο τον υπερήρωα όσο και τον αντιήρωα της ταινίας. Είναι αυτός που σώζει τους συγκρατούμενους του μέσω των αναμφισβήτητων ικανοτήτων του αλλά και αυτός που τους καθοδηγεί σε έναν ανήθικο τρόπο ζωής. Σε έναν τρόπο ζωής που αντίθετο βρίσκει μόνο τον Adolf Burger ο οποίος μέλλει να δικαιωθεί μέσω του μελοδραματικά και ουτοπικά υφανμένου finale.

Η κινηματογράφηση, ενώ ακολουθεί τους κρατούμενους, καταφέρνει να φορτίζει διαρκώς την ατμόσφαιρα, κυρίως με τις αριστοτεχνικές γωνίες λήψεις αλλά και τις αδιάκοπες κινήσεις της κάμερας. Ενώ ακόμα εξαιρετικής αναφοράς χρήζει και ο τρόπος που διαχειρίζεται την βία. Εκεί που χάνει όμως το στοίχημα η ταινία είναι στους ήρωες. Αποφασίζει να τους παρακολουθήσει χωρίς να κρατήσει τις παραμικρές αποστάσεις, ενώ και η επίπεδη μορφή όλων των ηρώων, εξαιρουμένου του πρωταγωνιστή, καθιστά τα νοήματα εντελώς "ξύλινα". Οι διοικητές της φυλακής ελλείψει βάθους αναδύουν μια παιδιάστικη εικόνα κακού και οι οποιεσδήποτε αντιπαραβολές με τον "βολικό" τρόπο ζωής φαίνονται περισσότερο ως μια κομμουνιστική προπαγάνδα παρά μια βαθύτερη διακήρυξη αξιών. Ακόμα, το απλοϊκότατο και άνευ επιχειρημάτων twist του πρωταγωνιστή δεν μπορεί να οδηγήσει τον θεατή στην πολυπόθητη κάθαρση. Έτσι έχω την αίσθηση πως τελικά η ταινία υπολείπεται του αρχικού οράματος της, παρά την μεστή τεχνικά κινηματογράφηση.

Όπως είπα και στην αρχή, αυτή η ταινία αδίκως κατά τη γνώμη μου πήρε το ξενόγλωσσο oscar, όχι γιατί δεν πρόκειται για καλή ταινία αλλά γιατί σε καμία περίπτωση δεν ήταν η καλύτερη! Επίσης πολύ μου θύμισε το αριστουργηματικό περσινό "Οι Ζωές των Άλλων" αλλά από την ανάποδη πλευρά και σε μια εμφανώς πιο πρόχειρη δουλειά. Επίσης πολλά κοινά βρίσκω και στις αριστουργηματικές ερμηνείες των ηρώων των δυο ταινιών, μόνο που ο μακαρίτης Ulrich Mühe υπερτερεί κατά την γνώμη μου του Karl Markovics κυρίως λόγω της συγγραφής των ρόλων.

Κάτι που ακόμα θα ήθελα να θίξω βλέποντας αυτή την ταινία είναι το θέμα των ταινιών εποχής. Νομίζω πως τα τελευταία χρόνια έχουν ανέβει εμφανώς τα ποσοστά των ταινιών εποχής που δημιουργούνται, κάτι που το θεωρώ αποθαρρυντικό. Γιατί πέρα από την νοσταλγική φύση του παρελθόντος, υποδηλώνει μια στειρότητα της σημερινής εποχής να εμπνεύσει κάποια καλλιτεχνικά οράματα στους εκάστοτε σεναριογράφους-σκηνοθέτες. Και αυτό το θεωρώ επώδυνο για την Τέχνη, η οποία εκτός των άλλων έχει ως αποστολή να καταδείξει οδούς και δρόμους στον σύγχρονο άνθρωπο. Άλλωστε η Τέχνη έχει ένα μοναδικό τρόπο να επικοινωνεί ακριβέστερες και μειοψηφούσες μορφές ζωής στην εκάστοτε πραγματικότητα.

Βαθμολογία: 6/10