La Graine et le Mulet (Κους Κους με Φρέσκο Ψάρι)

Σκηνοθεσία: Abdel Kechiche
Παραγωγή: France / 2007
Διάρκεια: 151'







Ο Abdel Kechiche βρήκε πρόσφορο έδαφος, σε αυτό της Γαλλίας, για να εξαργυρώσει τις επιταγές του για τους κοινωνικά ασθενέστερους αποικιακούς πληθυσμούς. Έτσι λοιπόν σε ένα λιμάνι του Νότου, μας παρουσιάζει την υποβαθμισμένη συνοικία μεταναστατικών πληθυσμών οι οποίοι πασχίζουν και επιτυγχάνουν μετά κόπων και βασάνων μια αξιοπρεπή ζωή.

Σε αυτό το πρώτο μέρος δυο είναι οι κύριες αφηγηματικές πηγές: το φαγητό και ο διάλογος. Το φαγητό όμως εδώ το συναντάμε με έναν πιο παραδοσιακό τρόπο. Οι άνθρωποι
το εκτιμούν περισσότερο υπό τον ιδρώτα της εύρεσης του, ενώ η ώρα της κατανάλωσης μετατρέπεται σε μια πανανθρώπινη οικογενειακή ιεροτελεστία! Η φύση της καθαυτής γευστικής απόλαυσης ή της απλής ανάγκης συντήρησης τις οποίες συναντάμε στις σύγχρονες κοινωνίες παραμερίζονται. Εδώ υπάρχει μια βαθύτερη αιτία απόλαυσης. Παρατηρούμε την προλεταριακή οικογένεια και τα ισχυρά εσωτερικά δεσμά της μέσα από το φαγητό, το οποίο είναι προϊόν μητρικής αγάπης και φροντίδας παρά συνήθης τυποποιημένης παρασκευής. Οι ήρωες μας πάνω από γεμάτα πιάτα απολαμβάνουν την τροφή μα πιότερο απολαμβάνουν τον διπλανό τους. Για τον οποίον τρέφουν μια βαθύτερη εκτίμηση υπό την σφραγίδα ενός εξαφανιστέου είδους, της ενωμένης οικογένειας.

Η δεύτερη πηγή αφήγηση είναι ο λόγος. Αν το φαγητό είναι αυτό που καλείται να δώσει τα ανθρώπινα χρώματα στο πορτραίτο των μεταναστατικών πληθυσμών, ο λόγος είναι αυτός που θα φωτογραφίσει την κοινωνική τους ταυτότητα. Ο ανάστατος λόγος των προσώπων, εκφερόμενος πάντοτε σε υψηλές εντάσεις, μιας άλλοτε ρηχής ή επιθετικής φύσης, είναι αυτός που καλείται να ξεδιπλώσει την ανάστατη φύση των προλετάριων στο στίβο της κοινωνίας. Μια ζωή ποτισμένη με νευρικότητα και άγχος που αδυνατεί να βρει μια υγιή θέση στο κοινωνικό σύνολο. Μια ζωή καταδικασμένη στο να μάχεται και να μάχεται να γιάνει τις άδικες ανισότητες. Και όλα αυτά αντικατοπτρίζονται στον λόγο, στο εντόνως δραματικά φορτισμένο διαλεκτικό κομμάτι που υπερτονίζει το άτοπο εξωτερικής μα και εσωτερικής γαλήνης!

Έτσι το πρώτο κομμάτι πορεύεται πάνω σε αυτά τα συστατικά, και έχει ως σύμμαχο στα αρτίως αισθητικά πλάνα του τις πάμπολλες κοινωνικές αναφορές. Ο ήρωας μας ο Slimane είναι ένας 60αρης που απολύεται από την δουλειά του. Καταστρώνει ένα επιχειρηματικό σχέδιο με την θετή του κόρη για ένα "υδρόβιο" εστιατόριο. Αυτό το σχέδιο είναι η φόρμουλα για να περιπλανηθούμε στην λαίλαπα της γραφειοκρατίας. Ακόμα υπάρχουν και πάμπολλες άλλες αναφορές, όπως το εργασιακό-κοινωνικό πρόβλημα της τρίτης ηλικίας, που συνθέτουν ένα πυκνό και ρεαλιστικό μωσαϊκό της περιγραφείσας κοινωνίας!

Το δεύτερο κομμάτι της ταινίας όμως θα ακολουθήσει μια εντελώς διαφορετική στρατηγική που θα θέσει σε κίνδυνο τον "εσωτερικό χρόνο" της ταινίας. Η αλλαγή είναι οτι ο σκηνοθέτης μετατοπίζει τους δραματουργικούς άξονες. Από τις κοινωνικές αναφορές το βάρος πέφτει μάλλον στους απροετοίμαστους χαρακτήρες που καλούνται να φέρουν σε πέρας τη μακρόσυρτη σεκάνς της πρόβας του εστιατορίου μπρος στην "ύπουλα διπλωματική" μπουρζουαζία. Ακόμα παραμερίζεται και το στιβαρό κοινωνικό πρόσωπο της ταινίας που ήταν η τροχάμαξα όσων είχαν προηγηθεί. Πλέον κόντρα στους σαφώς και εμβάθως προσδιορισμένους προλετάριους έρχεται μια στερεοτυπική και ελλιπής αναπαράσταση της μπουρζουαζίας Και η ταινία θα κινηθεί βάση μιας πλειάδας κρίσιμων σκηνών. Τελικά όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα το πλήξιμο του εσωτερικού χρόνου της ταινίας.

Εδώ όμως ας ξεκαθαρίσω τι εννοώ με τον όρο του εσωτερικού χρόνου. Χονδρικά εννοώ το πόσο αντέχει ένα πλάνο στα μάτια του θεατή. Μια αντοχή που σχετίζεται ολοφάνερα με αυτό που έχει προηγηθεί. Δηλαδή δεν μπορείς να βάλεις σε μια ταινία όπως το "4 μήνες, 3 εβδομάδες και 2 μέρες" ένα πλάνο σε ταχύτητα αυτών που έχει το "Seven" ούτε το αντίθετο.
Σε γενικές γραμμές εσωτερικός χρόνος είναι η συνέπεια της ταινίας στην αναπαράσταση των σκηνών ώστε το σύνολο να σφύζει συνοχής και αρμονίας. Κάθε ταινία μπορούμε να πούμε πως έχει έναν ξεχωριστό και μοναδικό εσωτερικό χρόνο. Μια παράμετρος που δεδομένης της αλλαγής που ανέφερα στην συγκεκριμένη ταινία φαίνεται προβληματική.

Παρ' όλα αυτά η ταινία βρίσκει την δύναμη να σταθεί στο ύψος της και να πραγματοποιήσει ένα λυρικότατο και στοχαστικότατο finale. Ο αγχωμένος ήρωας μας ταπεινωμένος κυνηγάει τα αλητόπαιδα που του έχουν κλέψει το μηχανάκι μέχρι την τελική του ήττα, οι κοστουμαρισμένοι ζάπλουτοι κύριοι βρίσκονται πεινασμένοι στο εστιατόριο, ένας άστεγος είναι ο μοναδικός που γεύεται το πολυπόθητο κους κους, ενώ η αναταραχή στο εστιατόριο οδεύει προς ύφεση χάρη στο τολμηρό των πράξεων των δυο κυριών που βρίσκονται έξω από την "θεσμοθετημένη" οικογένεια. Όλα αυτά συνδέονται με τον μαεστρικό αρχικό λόγο περί αγάπης, της πρώτης γυναίκας του Slimane. Τελικά, όπως φαίνεται, μόνο η αληθινή αγάπη και η απαλλαγή από τα λανθάνουσα κοινωνικά πρότυπα είναι αυτά που μπορούν να εξυψώσουν τους προλετάριους...

Βαθμολογία: 6,5/10