Σκηνοθεσία: Stephen Daldry
Παραγωγής: USA / Germany / 2008
Διάρκεια: 123'
Ο Stephen Daldry, γνωστός σε όλους μας από τα "Billy Elliot" και το "The Hours", κάνει ταινία το ήδη επιτυχημένο βιβλίο "Der Vorleser" του Bernhard Schlink. Νωπό στην ατμόσφαιρα το ιδιαιτέρως τραυματικό χάρισμα των Anthony Minghella και Sydney Pollack στην αφήγηση του συναισθήματος. Αμφότεροι βρίσκονται στην παραγωγή της ταινίας, η οποία και αφιερώνεται στην μνήμη τους...
Στη Γερμανία του '60 αναπτύσσεται μια ερωτική σχέση μεταξύ ενός 15χρονού, του Michael Berg (David Kross), και μιας 30κάτι γυναίκας, της Hanna Schmitz (Kate Winslet), η οποία είχε διατελέσει και φρουρός στις περιβόητες φυλακές του Άουσβιτς. Αρχικώς, οι ερωτικές παρορμήσεις της εφηβείας συνθέτουν τον ορισμό της σεξουαλικής σχέσης. Ωστόσο, αν προσδοκείς να δεις ένα κολάζ από παθιασμένες σκηνές, τότε μάλλον θα απογοητευτείς. Ο Stephen Daldry θα μετατοπίσει σύντομα τους άξονες, και θα υποδηλώσει, έστω στιγμιαία, μια βαθύτερη σχέσης αγάπης. Γιατί η αγάπη στο σύμπαν του Reader είναι η μόνη που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Να ριζώσει βαθιά στην καρδιά και να ξεριζώσει το παρελθόν απ' τη μαυροσυννεφιά. Μέσα στο ίδιο το άτομο, να ξεριζώσει το ίδιο το άτομο. Η αγάπη που ισούται με πόνο αβάσταχτο για το ίδιο το υποκείμενο. Ο David Kross θα δηλώσει "όσο αγαπάς υποφέρεις" στοχεύοντας ευθέως στον κέντρο του συναισθήματος. Ή μάλλον όχι του συναισθήματος. Η αγάπη δεν είναι απλά ένα συναίσθημα, είναι κάθαρση!
Μεταφερόμαστε αιφνιδίως έξι χρόνια αργότερα. Η ερωτική σχέση έχει διακοπεί και ο David Kross είναι πλέον φοιτητής νομικής. Ως τέτοιος, στα πλαίσια σεμιναρίου, παρακολουθεί συντετριμμένος την δίκη κατά των υπαιτίων των απάνθρωπων θανάτων στο Άουσβιτς. Ανάμεσα στις κατηγορούμενες και η Kate Winslet. Σε αυτό σημείο οφείλουμε να σημειώσουμε την καταλυτική παρουσία ενός συμφοιτητή. Ο οποίος χάρις στην ευστροφία και τον ορθολογικό κυνισμό του, υπογραμμίζει εύστοχα τον πραγματολογικό ορισμό της δικαιοσύνης. "Η δικαιοσύνη είναι αντιπερισπασμός" λέει. Ένας αντιπερισπασμός, σαν να θέλει να απαλλαγεί από την ευθύνη του εαυτού της. Η δικαιοσύνη λοιπόν καθρεφτίζεται και εδώ ως ένα εργαλείο στα χέρια των δυνατών, των κυβερνήσεων. Μια δικαιοσύνη που εξαντλεί τη σκληρότητα της σε ανήμπορους ανθρώπους, απαλλάσσοντας εκείνους, τους "χειροδύναμους", που φέρουν το βαρύτερο φορτίο. Και η Kate Winslet είναι ο κατ' εξοχήν ορισμός της αδύναμης γυναίκας. Ο αποδιοπομπαίος τράγος, που με την παραδειγματική τιμωρία του, θα χαρίσει στους πραγματικούς υπαίτιους (πολιτικούς, κυβερνήτες, διοικητές) την ελευθερία αλλά και την αμόλυντη φήμη τους.
Ακόμα και για την Kate Winslet θα μπορούσε να υπάρχει διαφυγή. Οι δικαιολογίες υπαρκτές και αληθείς. Όμως, ένα σύμπλεγμα αναστολών, φόβων και καταπιεσμένων συναισθημάτων, τόσο απ' την πλευρά της όσο και απ' αυτή του νεαρού πρώην εραστή της, δεν της επιτρέπουν μια δεύτερη ευκαιρία στον κοινό εγκόσμιο βίο. Άλλωστε ο Stephen Daldry δεν ενδιαφέρεται για τη διαφυγή του ατόμου απ' τον ίδιο του τον εαυτό. Αντιθέτως. Η αγάπη υποβόσκει πάντα, μέσα στα συντετριμμένα συναισθήματα, μέσα στις καταπιεσμένες επιθυμίες. Σαν ένα γιγάντιο πέπλο, που καλύπτει το άτομο και που δύναται μέσα απ' τις κατασπαρακτικές του ιδιότητες να αναμορφώνει. Ίσως για αυτό δε βλέπουμε καμία σχέση ολοκληρωμένη, γιατι η αγάπη δεν είναι στατική και γιατι το βάρος της είναι ασήκωτο για τις αδύναμες ανθρώπινες πλάτες.
Την σκυτάλη απ' τον εκπληκτικό David Kross παίρνει ο επίσης χαρισματικός Ralph Fiennes για να υποδυθεί τον ήρωα στην πιο ενήλικη μορφή. Εξίσου απόμακρος και μοναχικός με τον προκάτοχο του. Το παρελθόν έκδηλο πάνω του. Μια λυσσαλέα μάχη εντός του. Και η δυνατότητα έκφρασης στον σκληρό κόσμο είναι μηδαμινή, όχι όμως και αποτρεπτική. Θα αποτελέσει το μοναδικό σύνδεσμο με την φυλακισμένη Kate, σε μια υπέρογκα συναισθηματικά φορτισμένη σύνδεση. Και όπως αρχικώς έχει διατυπώσει ο Άγγλος σκηνοθέτης, αυτή η αγάπη σε συνδυασμό με την Τέχνη (που αποθεώνεται διαρκώς εντός της ταινίας) θα γίνουν το επιούσιο άγγιγμα στο εσωτερικό της Kate Winslet. Η οποία πλέον, μέσα απ' τον διαρκώς επίπονο εσωτερισμό, θα χειραφετηθεί, θα ξεφύγει απ' το παρελθόν της και θα επιτύχει την καθαρτική συγχώρεση. Όχι απ' τους άλλους, όχι απ' τον εαυτό της, αλλά απ' τον ίδιο το θεατή. Ολοκληρώνοντας έτσι την ταύτιση της Τέχνης με την αγάπη.
Η εσωτερική πάλη του ατόμου μένει συνεχώς αδιόρατη, ίσως γιατί κανείς δεν κατάφερε ακόμα να περιγράψει με λόγια το "είναι" του συναισθήματος. Αυτό είναι που κάνει τον ρόλο των ερμηνευτών σαφώς πιο δύσκολο, καθώς δεν καλούνται να αποτυπώσουν ευθέως το πρόσωπο της εσωτερικής πάλης, αλλά τα ίχνη αυτής πάνω τους. Η Kate Winslet παραδίδει μια τρισμέγιστη ερμηνεία. Μια ερμηνεία που κλέβει τις εντυπώσεις και αξίζει να συζητηθεί όσο τίποτε άλλο. Επίσης, δε θα μπορούσαμε να μην αναφερθουμε στις καθηλωτικές μουσικές του Nico Muhly, οι οποίες συνυπογράφουν και συνακολουθούν την συναισθηματικότητα της ταινίας, μιας ταινίας που προτάσσει διαρκώς την Τέχνη ως πρότυπο εξανθρωπισμού.
Ιδιαίτερη εντύπωση κάνει και το φινάλε. Παρά τις προφανείς σεναριακές ανεπάρκειες, το "Reader" κάνει μια ξεκάθαρη δήλωση ανωτερότητας στο κλείσιμο του, αποφεύγοντας χαρακτηριστικά την "μελοδραματική" σύγχυση στο επίπεδο της πλοκής των λοιπών ταινιών του είδους και φέγγοντας για άλλη μια φορά σε σιωπηλούς ανθρώπινους ήχους...
Βαθμολογία: 8,5/10
