The Banishment (Η Αποξένωση)

Σκηνοθεσία: Andrei Zvyagintsev
Παραγωγής: Russia / 2007
Διάρκεια: 150'




Μετά την αριστουργηματική Επιστροφή, ο Andrei Zvyagintsev επιστρέφει με αυτή την σπαραχτική και αριστοτεχνική Αποξένωση!

Ο άνθρωπός απομακρυσμένος από τις ρίζες του. Απομακρυσμένος από την φύση του, την ίδια την Φύση! Και οι καιροί που έχουν χαρακτηριστικά αλλάξει υπό το βάρος της προόδου και της εξέλιξης. Μιας οπισθοδρομικής εξέλιξης που ολότελα μας κατευθύνει στην εκμηδένιση της ανθρώπινης οντότητας! Και μας δένει στους τσιμεντένιους ρυθμούς των εκάστοτε πόλεων. Παγώνοντας καρδιά και ψυχή, περιθωριοποιώντας το ίδιο το άτομο σε μια νοσηρά εγωκεντρική ατομικότητα. Μια ατομικότητα που μας αποξενώνει από οτιδήποτε γύρω μας, από ανθρώπους που δεσμά αγάπης μας είχαν ενώσει. Μα κυριότερα μας αποξενώνει από τον ίδιο μας τον εαυτό, και οι μέρες μας είναι μια τυφλή περιπλάνηση που τίποτα δεν μας κάνει αίσθηση, που όλα άνευρα και άχρωμα προσπερνιούνται χωρίς σταγόνα ανθρώπινης κρίσης και σκέψης. Αφού εμείς κατευθυνόμαστε με άλλους κώδικες στο μέλλον.

Και αυτή η αποξένωση, η καθημερινή αποξένωση αποκτά γιγάντιες διαστάσεις στο μουντό σύμπαν του Andrei Zvyagintsev. Σε ένα σύμπαν που η λεκτική ύπαρξη είναι αισθητά περιορισμένη και η εμφάνιση της είναι ολότελα υπαινιχτική αλλά και συμβολική. Σε ένα σύμπαν όπου το αρχικό σπίτι του Ανθρώπου, η Φύση, μελαγχολική αποτυπώνεται σε εξαίσια κάδρα παρατημένη και αποξενωμένη από τον προκάτοχο και Κύριο της. Σε ένα σύμπαν όπου ο άνθρωπος αποξενωμένος αποτυπώνεται απ' οτιδήποτε και φρουρημένος στην δική του ατομικότητα. Πόσο άλλαξε μακριά από την μητέρα Φύση; Πως φρουρήθηκε στους γοργούς, κενούς και ανταγωνιστικούς ρυθμούς της πόλης.

Τα πρόσωπα:

Ο Alex τον οποίον υποδύεται ο εκπληκτικός Konstantin Lavronenko. Τον παρακολουθούμε κυρίως αφού εγκαταστάθηκε στην ύπαιθρο με την οικογένεια του. Το κορμί του είναι εκεί, αλλά αυτός δεν βρίσκεται εκεί. Για την ακρίβεια δεν βρίσκεται πουθενά. Είναι ένας άνθρωπος διαρκώς σκυθρωπός και δυστυχής, με την αδυναμία να επικοινωνήσει με τον περιβάλλον χώρο, με τους περιβάλλον ανθρώπους. Κάτι που αποτυπώνεται στην ματιά του. Όπου το βλέμμα του αδυνατεί να αγγίξει τα μάτια οποιουδήποτε άλλου προσώπου. Μα η νόσος έχει φτάσει στο ύστατο σημείο, η αδυναμία του έχει γίνει έλλειψη οποιασδήποτε βούλησης για επικοινωνία. Ο μόνος άνθρωπος με τον οποίο η επικοινωνία έχει νόημα είναι ο αδελφός του ο Mark. Και οι δυο κυμαίνονται στα όρια του υποκόσμου. Το έχει υπογραμμίσει ήδη η γυναίκα του Alex, η Βέρα. Τα πιστόλια, οι σφαίρες και οι λέξεις που αιωρούνται στην μυστηριακή αυτή ατμόσφαιρα το τεκμηριώνουν. Μα πιο μεγαλύτερο επιχείρημα από τον τρόπο σκέψης τους; Άνθρωποι που στις αποφάσεις τους στιγματίζουν την έλειψη οποιουδήποτε ηθικού, ανθρωποκεντρικού κριτηρίου. Ίσως και οι κουβέντες τους περιέχουν το διακριτικό ειρωνικό σχόλιο του Andrei Zvyagintsev. Ο Alex έχει μετατραπεί σε ένα άβουλο ον, και οι πράξεις του θα τιμωρηθούν. Αφού το τραγικό γεγονός ξεπαγώσει την συνείδηση του, το πλήγμα θα 'ναι καίριο στην μέχρι πρώτινος πέτρινη καρδιά του.

Ο Mark, και αυτός άλλο ένα ηχηρό παράδειγμα αποξένωσης. Κινείται περιθωριακά σε όλο του το ρόλο. Ο εγωκεντρισμός ξεχειλίζει από παντού. Άλλος ένας άντρας που αποξενώθηκε υπό την δύναμη της πόλης. Αυτό μαρτυράει και η δική του αφανής οικογενειακή ιστορία, ενώ χαρακτηριστική και η στιγμή στο τραίνο που ούτε καν χαιρετάει τον δεκάχρονο ανιψιό του φεύγοντας επιδεικτικά επιταχύνοντας το αυτοκίνητο του.

Η Vera, είναι η γυναίκα! Η γυναίκα και μητέρα που "λεπτά" υποδύεται η Maria Bonnevie. Το αγγελικό της πρόσωπο, σε μια ταινία που εξ' ορισμού τα κλισέ είναι άγνωστη λέξη, ορίζει την θέση της σε αυτό το Θείο δράμα. Είναι το πρόσωπο που κινεί το δράμα. Με ένα ψέμα στις ψεύτικες συνθήκες του κόσμου, καταδυκνείοντας ολοφάνερα την αλήθεια και ό,τι ουσιώδες στο μεθυστικό finale που με flashback ξεγυμνώνει ο δημιουργός. Ενώ είναι το πρόσωπο που προειδοποιεί και πληροφορεί τον θεατή. "Είμαστε δυο ξένοι πια" έχει πει, και ξέρει πως αυτό κάνει ξένο και ότι έχουν μαζί. Όλα στοιβαγμένα σε δυο αποξενωμένες ζωές, όπου η οικογένεια είναι ξένη, το σπίτι τους είναι ξένο, τα συναισθήματα είναι ξένα, ξένος ακόμα και ο καρπός που κυοφορεί. Η ίδια είναι αδύναμη να αποτρέψει το μοιραίο. Αυτή την εφιαλτική πορεία προς την αποξένωση. Και θα εγκαταλείψει πρόωρα αυτόν τον κόσμο που δεν είναι όπως φαντάστηκε, που δεν είναι όπως ο Δημιουργός οραματίστηκε. Η Βέρα είναι το πρόσωπο που μεταδίδει τους πλέον θρησκευτικούς συμβολισμούς του Andrei Zvyagintsev.

Τα παιδία και κυρίως ο Kir που παρακολουθούμε. Είναι η ελπίδα. Η ελπίδα πως αν αφήσουμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας όλα μπορούν να ξαναχτιστούν. Τον παρακολουθούμε "οικονομικά" όμως η διαφορά της συμπεριφοράς του με την επίσκεψη στην ύπαιθρο είναι παραπάνω από ορατή. Τα παιδιά δεν έχουν λοξοδρομήσει τόσο όσο οι ενήλικες. Ο χρόνος κινεί ανάλογα αυτή την μυστήρια λοξοδρόμηση. Και δεν είναι τυχαίο που παρακολουθούμε τον Kir, ως ένα ευαίσθητο παιδί, έναν αληθινό άνθρωπο καθώς βρίσκεται στα χωρικά όρια της μάνας Φύσης! Ενώ αντίθετα στο μοναδικό του πλάνο στην πόλη τον βλέπουμε σε ένα δαιμόνιο και αδικαιολόγητο σχεδόν ξέσπασμα. Μια επίθεση στον θείο Ρόμπερτ. Ένα ξέσπασμα ποτισμένο από το φθονερό σύμπαν της πόλης!

Ο ιατρός. Ο ιατρός είναι και ο διεκπαιρεωτής αυτού του θείου δράματος. Μυστικός, πολλές φορές ως και απρόσωπος είναι αυτός που θα προσανατολίσει τον θεατή στην αλήθεια και συναρμολογεί τις αιωρούμενες πληροφορίες σε αυτού του μυστηριακού κόσμου της ταινίας Θα δώσει την αληθινή μορφή στην Vera, μορφή αγγέλου. Θα βαρύνει τον Alex με την ολοσχερώς καχύποπτη ματιά του θεατή, και θα στρέψει τον μύθο προς την λύτρωση.

Τέλος οι άνθρωποι της υπαίθρου. Ίσως ο θεατής σε αυτούς θα περίμενε μια πιο ξεκάθαρη αναφορά. Θα περίμενε να δει πάνω τους καθάριο τον αντίκτυπο της φύσης. Αλλά ο σκηνοθέτης δεν το κάνει. Θα τους αποτυπώσει σαν ευδιάθετους και ανοιχτούς ανθρώπους μεν, αλλά χωρίς να δώσει κάποια ιδιαίτερη σημαντικότητα στην ύπαρξη τους. Ο ρόλος τους κυρίως απαλύνει την πλημμυρισμένοι από συναισθήματα ψυχή του θεατή. Ίσως επειδή ο Andrei Zvyagintsev θέλει να παγιδεύσει το διψασμένο μάτι του θεατή αποκλειστικά στην εξέλιξη της ιστορίας.

Και σε όλα αυτά η μελαγχολική φύση. Αποξενωμένη εντελώς, δρα με ολότελη ανεξαρτησία και μοναχικότητα στην ταινία. Ίσως ο διψασμένος θεατής για το story αποπροσανατολιστεί μ την ύπαρξη της, αλλά αν δε μπει μέσα της νομίζω πως κινδυνεύει να δει άλλη ταινία! Τα πλάνα της είναι αισθητικά τέλεια, νομίζω πως άγγιξαν ως και τα αντίστοιχα του Sokurov στο "Μητέρα και γιος".

Έτσι αυτό το 150λεπτο του Andrei Zvyagintsev μας μυεί ευλαβικά σε αυτήν την αποξένωση που παντού γύρω μας παρατηρούμε. Μα κύρια μες στον εαυτό μας. Κρούει κόδονες και καμπάνες επισημαίνοντας την έσχατη πορεία, αλλά το αισιόδοξο τέλος προτρέπει σε καλύτερες μέρες. Η ταινία σε κάποια σημεία δείχνει να μην αναπνέει όσον αφορά την ροή της. Καθώς ο θεατής εύκολα αποπροσανατολίζεται από το δύσκολο της ερμηνείας της. Όμως φθάνοντας στο finale η λύτρωση είναι κατάκορφη. Μια ταινία που σκέφτεσαι για μέρες. Χαράζεται στην σκέψη σου, που σαν μαγιά φουσκώνει τα αισθαντικά σου ερεθίσματα και ικανή να χαραχτεί ακόμα ανεξίτηλα στην μνήμη. Στα συν η ψυχοπλακωτική μουσική που δημιουργεί υπέροχη ατμόσφαιρα!

Βαθμολογία 9/10