Der Baader Meinhof Komplex (Το Σύμπλεγμα Baader Meinhof)

Σκηνοθεσία: Uli Edel
Παραγωγής: Germany / France / Czech Republic / 2008
Διάρκεια: 150'



Το καρδιογράφημα της οργάνωσης Baader-Meinhof κατά του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και της φιλικής προς αυτόν Γερμανικής κυβέρνησης. Αυτό είναι το θέμα του επανακάμπτοντα Uli Edel, σε μια στιβαρή παραγωγή του γνωστού πλέον Bernd Eichinger.

Οι ταινίες εποχής, ακόμα και μιας τόσο νωπής εποχής, έχουν ένα χαρακτηριστικό πλεονέκτημα. Μπορούν να διαμορφώνουν το, ούτως ή άλλως, φτιαχτό περιβάλλον μιας ιστορίας (αφού στο cinema τα πάντα είναι μια κατασκευή) με τρόπο βολικό και λειτουργικό προς την αφήγηση και τα εκπεμπόμενα μηνύματα, εκμεταλλευόμενες την χρονική απόσταση του θεατή από το διαδραματιζόμενο θέμα. Η παραπάνω παρατήρηση δε στοχεύει σε κάποιου είδους επίπληξη της εν λόγω ταινίας. Καθώς ταινίες σαν αυτή, μπορεί να βρίσκονται απέναντι από την άγνοια ή την ελλειπή γνώση του πλειοψηφικού κοινού, αλλά βρίσκονται και απέναντι από μια σειρά επακριβώς καθορισμένων ιστορικών γεγονότων. Και οποιοδήποτε εμφανές και παραπλανητικό παραστράτημα μπορεί να απομονωθεί και να εντοπιστεί.


Μεταφερόμαστε στην εποχή των 70s. Ο απάνθρωπος πόλεμος στο Βιετνάμ, η εξαθλίωση στον κόσμο της Ανατολής, οι κυβερνητικές βλέψεις υπεραξίας και ο φασιστικός τρόπος αντιμετώπισης του λαού και της κοινής γνώμης (χαρισματική η εναρκτήρια σεκάνς που υλοποιείται με "ανοιχτά" πλάνα και καθρεφτίζει τις όχι και τόσο δημοκρατικές μεθόδους καταστολής) είναι μόνο μερικά από τα κομμάτια του ιμπεριαλιστικού κόσμου της εποχής. Μια ομάδα παρορμητικών και κυρίως αντιδραστικών νέων οραματίζεται ένα καίριο και συνεχές πλήγμα στα έγκατα της Γερμανικής κυβέρνησης. Η ομάδα αυτή, υπό την άτυπη ηγεσία του Andreas Baader, σύντομα θα γίνει ένα αιχμηρό αγκάθι στην πολιτική ευημερία του τόπου. Στην οργάνωση θα ενσωματωθεί και η δημοσιογράφος Ulrike Meinhof, η οποία συνειδητοποιεί πως ο θεωρητικός τρόπος αδυνατεί να γίνει και ουσιαστικός.


Η μνηστή του Andreas Baader, η Gudrun Ensslin, μας εξηγεί εξ' αρχής τον τρόπο που λειτουργούν οι φιλελεύθερες δημοκρατίες. "Στην Αμερική και οπουδήποτε αλλού ο κόσμος θα πρέπει να τρώει και να καταναλώνει συνεχώς ώστε να μη σκέφτεται. Γιατί αν σκέφτεται τότε ίσως αποκτήσει συνείδηση και τότε ίσως θα πρέπει να κάνει κάτι." Αυτό το κάτι αναλαμβάνει η οργάνωση Baader-Meinhof, η τρομοκρατική δράση της οποίας προσανατολίζεται σε ανθρωποκεντρική βάση. Όμως, πώς ελέγχεις την κατεύθυνση ενός ένοπλου αντιδραστικού αγώνα; Ο Υπουργός Horst Herold προβληματίζεται, καθώς η οργάνωση έχει αποκτήσει μια πολύ μεγάλη μερίδα "φίλων" στις τάξεις των Γερμανών πολίτων και καθώς οι λεπτές-δημοκρατικές ενέργειες καταστολής της οργάνωσης παραμένουν άκαρπες.

Οι πρωτεργάτες, πρώτη γενιά της οργάνωσης, θα συλληφθούν και θα φυλακιστούν στα περιβόητα λευκά κελιά. Σε ένα τρόπο εξόντωσης του "εγώ" που ταυτίζεται με τις σύγχρονες ύπουλες "δημοκρατικές" διαδικασίες εξόντωσης των πληθών. Κελιά ευρύχωρα και διαρκώς λευκά φωτισμένα. Σε μια τεχνητή ψευδαίσθηση άνεσης. Όπου η απομόνωση διαπερνάει και ροκανίζει τις έλλογες διαδικασίες του ατόμου. Παρέχοντας σταδιακά μια υποβολιμαία αυτο-εξόντωση. Όπως ακριβώς οι σύγχρονες κυβερνήσεις δίνουν μια ψευδαίσθηση άνεσης στον (μόνο) φαινομενικά ελεύθερο πολίτη. Αφήνοντας τα λουριά ελεύθερα να κινείται σε έναν κόσμο ο οποίος είναι επίσης τεχνητός και εκ των προτέρων διαμορφωμένος. Τα Μ.Μ.Ε. βρίσκονται στα χέρια των κυβερνήσεων για διαμόρφωση της κοινής γνώμης, η οικονομία παράσχει τρόπους ζωής σύμφωνους με το κυβερνητικό όραμα, πρότυπα και ιδέες (τρομοκρατικά επιβεβλημένες) που μορφώνουν με τρόπο βολικό τον σύγχρονο άνθρωπο. Αυτά είναι μόνο ορισμένα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις, όμοιας φιλοσοφίας με αυτή των λευκών κελιών, για την τεχνητή αυτο-υποδούλωση των πληθών.


Και ενώ εντός των φυλακών η πρώτη γενιά της οργάνωσης Baader-Meinhof δικάζεται και βασανίζεται, στον έξω κόσμο λαμβάνουν χώρα ποικίλες εξελίξεις. Είναι πολλοί αυτοί οι αντιδραστικοί νέοι που θα θελήσουν να πάρουν δράση. Η τρομοκρατία φουντώνει. Αντιδράσεις, δίχως (ευνόητη) λογική ταυτότητα, τείνουν να εκθρονίσουν(και θα τα καταφέρουν σύντομα) την οργάνωση από τη συνείδηση του κόσμου. Η δεύτερη και τρίτη γενιά στερείται ενιαίας κατεύθυνσης. Τα ιδρυτικά μέλη αποτελούν θεοποιημένα είδωλα στην άκρη του μυαλού των επόμενων, οι οποίοι αγνοούν παντελώς την ταυτότητα της οργάνωσης. Η οποία οργάνωση, προσανατολισμένη σε εκδίκιση και αντίδραση, αιμορραγεί ασταμάτητα. Τα πάντα μοιάζουν ανεξέλεγκτα, και τα θύματα προέρχονται ευκόλως από τα στρατόπεδα των αθώων. Κάτι που εξισώνει κυβερνήσεις και τρομοκρατικές οργανώσεις που μοιάζουν πιότερο σαν οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Ο Uli Edel έχει τεράστιο υλικό στα χέρια του. Το οποίο σε σχεδόν ντοκυμαντεριστική γραφή παρατίθεται δια μέσω του κοφτού μοντάζ. Είναι πολυάριθμες όμως οι φορές που η αφήγηση διακατέχεται από μια σκόπιμη προχειρότητα. Μια μεγάλη μερίδα γεγονότων παρελαύνει σχετικά αστραπιαία (π.χ. Ολυμπιακοί Αγώνες, τρόπος σύνδεσης τρομοκρατικής οργάνωσης με την Ανατολή) γεννώντας και αφήνοντας αναπάντητα ερωτήματα στο θεατή. Με αυτό το κοφτό μοντάζ πάντως, η ταινία αποκτάει ταχύτητα και ρυθμό, όμως από την άλλη αρνείται πεισματικά να εμβαθύνει στο επιθυμητό. Με αποκορύφωμα την αδυναμία της να περιγράψει οντολογικά τις επόμενες γενιές της οργάνωσης.


Στις ερμηνείες ξεχώρισα αυτές των Martina Gedeck, Bruno Ganz. Η Martina Gedeck πραγματοποιεί άλλη μια τεράστια ερμηνεία στο ρόλο της Ulrike Meinhof, ζωντανεύοντας τους ανθρώπινους προβληματισμούς της και τη διαρκή ταλάντωση μεταξύ των θεωρητικών και των πρακτικών οδών καταπολέμησης του ιμπεριαλισμού. Ο Bruno Ganz από την πλευρά του, σε ρόλο Υπουργού, δίνει μια γεμάτη και τίμια ερμηνεία παρά το σύντομο της παρουσίας του. Οι υπόλοιπες ερμηνείες φαίνονται σχετικά φτωχές. Οι ρόλοι μοιάζουν ανεπαρκείς στα πλαίσια ανθρώπινων καρικατούρων που επιστρατεύονται για την ευκολότερη διαχείριση του θέματος.

Τελικώς, το Baader Meinhof Komplex αποτελεί μια δυνατή ξενάγηση του θεατή στα έγκατα της εποχής που πραγματεύεται. Έιναι σαφείς οι βλέψεις του να περιγράψει σχέσεις, τάσεις, αποστάσεις μεταξύ κυβερνήσεων και τρομοκρατικών οργανόσεων, ακόμα και σε έναν αφαιρετικό βαθμό. Όμως δεδομένης της προσέγγισης του θέματος, ο απαιτητικός θεατής θα πρέπει να καλύψει μόνος του τις πτυχές στις οποίες ο Uli Edel αρνείται να εμβαθύνει...


Βαθμολογία: 7/10



German trailer